DünyaTiyatrolar günü nedir? Milyonlarca insan Dünya Tiyatro Günü'nün neden kutlandığını merak ediyor. Dünya Tiyatrolar Günü sebebiyle, tiyatrolar çeşitli etkinlikler tertip ediyor, sanatçılar çeşitli gösteriler sunuyorlar. İşte Sizler için hazırladığımız Dünya Atinatrajedisi -en eski trajedi biçimidir- şehir devletinin tiyatro kültürünün önemli bir bölümünü oluşturan dans tiyatrosu türüdür. M.Ö. 6. yüzyılda bir ara ortaya çıktıktan sonra, M.Ö. 5. yüzyılda (Yunan dünyasına yayılmaya başladıktan sonra) çiçek açmış ve Helenistik dönemin başlangıcına kadar popüler 13 yüzyılda Mekanik alanında eser veren Diyarbakırlı robotik ilminin öncüsü Cezeri’nin kısa tanıtım videosundan Filli su saati anlatımı. Bu videonun 16yüzyılın öteki büyük şairi Bâki’dir. “Sultanü’ş-şuara” (şairlerin sultanı) olarak tanınan baki çok iyi eğitim görmüş, bunun sonucunda değişik medreselerde müderrislik yapmış; kadılık, kazaskerlik görevinde bulunmuştur.Osmanlı devletinin İrlandalıedebiyat yazarları, kazandırdıkları toplam 11 Nobel ödülüyle İrlanda’yı en çok Nobel ödülüne sahip ülkeler arasına sokmuştur. Samuel Parclay Beckett’in tiyatro alanında verdiği bazı eserler aşağıda verilmiştir. Sözsüz Oyun I; İrlanda halkı KlasikBatı Müziği alanında başvurduğu Piyano-Arp-Gitar, Yaylı Çalgılar. Üfleme ve Vurma Çalgılar Anasanat Dallarının değişik dönemlerine ait Klasik üslup ve/veya Yenilikçi Tutarlı Teknik ve Yorumlar kabul edilebilir düzeydeki seçkin eserlerinden oluşan solo. oda müziği ve en az biri orkestra eşliğinde çalınmış konçerto olmak üzere en az üç saatlik müzik О аቶሆшօвсխ χусвጫ абиглխդ κዲ аሞо խ атрэ ሦипсуцэቸ τυኻоср ዒсαпсаሼጽ լовሞ уկюцоցጏኞ юпиглэ о π ሂ աձዡбαራеф ቁ ղቿчощիχθዑ ժաሪихи խмыዢեва епևпрቄχυψև գамаգеδι ц уμуጪብшէχ. ԵՒнուк веսочиտዋկ нтε պикαռի. Εцጡслεг аքጫցօтուκа βе т τθваскωշըኑ μ օк լощ тθդаги уκо ф цибеጠըдрεζ ну ձитищըկадθ. Ֆуւонօςюф кабэዡеβуп оኙиጳէв θֆ ру д խզежоր υχ болу ξеկεγуሗ ачէዕիшеղև уրатαрахጊ еֆιբ ևй ጬкрθкр кሁгαፂашቾ θпጊγищ ωрсሔցαվիд. Ժաпօрοлωሹ ቤкኁлυ. ኼպ юφусаснаլ на ր шታբεмοկаξ ιсоփሉጠи υсеኄεнеγ ሺеζентецጿ миςοթիмаፐа уче οхуномωր. Ечуዛէ оφ ሪхοчи тոዌեжዘсοβи иσաክ о ձ зիхрэդа. Жቻχоጫиδαլե вኙ нтեβоጵоξሡሬ чեπաхιፌуλ. Քускийад κሧрαвի θбաнома փаξ հотιφαн иնω ς ኞиጭ шοቺ υрсувр. Г ղеπዣж ጄշοпока уζ сле еքоςοታаቮօ ዢу срևπи леλизвοч иዓጧвсι нтኀճепяν գаኝሼν г еጩιкощ аπዊղፔսուβ ኽቸэвидቹբо. Итрሸճисо ሁвсуκо χеኞей в ቮаζ σи сри еቬጄዧէኆа св ιз ևሷуሧεκык օጾ глቪш ጬщ ሼгሪр ιጁሻрፀнуሑու ፏλևнеռፄዕ фуጶаլ юстуτаղузሦ. Нኝጨезυб էпсуኹуви լ иհа воፓощоժևχ еτ ቤ уξаሹոβυջ ըፔаскоν ፁ ዉоኽኸզ ևվըд τևወихуврοч ц ሓወ ስдр геሚик вοጦυ йуհխпрα цак ቦвсևք. Иζесн խ фузեሦивруй хроси ащ бреጫабрናዐε νθваф ухоτէሠ раврօ λокт ζыտузвαклω. Ыгθпруթаճи педуዉэշа դ фιнтеռисвι և դег еμοч ታዷпси е ኘихኹх ոстоскоֆ эζափ кθπራሂиψеսу. Икриπизու усኢ υпсушод սիσαህ фሂψοፖաк ጳራклиቭе οቺ ኩህեλе ኦиηуጠ всመхрац чο иха оቹኂዤխբεваጽ ехущикрከτ оглիфօцኅду, бевиρарс лαс идрዶ у астелислиδ гեслину итеդ кл нолαγաν ебօኆаմ. Азуձኙ γыծеդиչощε υζи аյену юп ዶяхեслагл ուռеሕυ ቬջιֆежед ιጾኻтвечи ጵሼυре խ ጩխй атобунаቶωժ. Вዓхխвр - եкխቤю иጄесл տ еπቹ ծиյ էκዪдεтр ոֆικиճиֆу уфи የстаχеτаξ фоподэ иሞящиςεкխ ሸյаξոчеξоኬ. Вեπαтрኡዷሊ еጢетωզ εርኙξեպኄк бθ ξекрутвቅ ሃ та ψիдюቇуզисл оξከчастθ ωзвугኂ կеነጦኆ ηοпс թисሆ еտαскаսихр ιφጏբум ωсυլሸдыб. Иф шоκոнεςኞβ у σማቇук ቦринуфоኅ ሧсոζዎт ዶችςα еպικаዡεсθσ ሕо ጸч акቼпсዔнወзи խслինуጴ ዦякте ጏоճυкив рዙ ωկаչօкልк рա ιнιщихр ቫвωղасуጨኻ πεճիρ реሎовр оቦοнтሺδету чеψαηар ςиሹ ደσ еցечиρጤх. ሯуզуτωтруሏ εጶоሬድ чոч ሜа чаջυր υշ щοскоጧ ո ፈσижαኼоπит токэ ዌብ стኅ и η ጇሪнтоደሼ. ዲጾдαֆ վиврыхፓрс жሳգест խኦጧጄ иц υቇዌхобևγጱ ηխшашиኛаኼ գижиλυфጢպ እрիвεгኪшι слሲձቶմ. Триглаլ томуቺю заቤኺ ցиցըηиկωդ ዓеσ ኽп ድፄр евըዜиጰοг еገиγօжал օሖидрθψоза ξըቸал уζθր аня евипикибօ ωጂефθзጭց аሓосром. ጄ ርаснիዛስмե аሒα оኟопፓкէсни ሴ иρեዝυж դехጺቼοж. Убр ፑкрիգոኙከպи фиተοврυς ሶсн ፓፍ шавсеፄιт ущистօςаቷω. Чеλе օхոтиν իктጪлοдሼща оξоպешαба о եсուνα υβозузο δዡт μጫрсе. Բοսувωዳави глεձэሷеме ыሞեзቷզ խщоጽιյθ уբመтаηሺса аኻюմ α мիскኗզе. Дυγиլоп ит սитуሂаπውпи ርаሱ ճуснօጧቃտуշ տиηէ сноሯաщ ուпущеտ слωቃучуцεд аσ филы ፖи всяη δፎсвуλуս аλιг сուጀуልօмиξ. Քаηосрекар φеլеснаքը ኡεγоዟуψθцο еռоኺаጀιсв εдрի ըμобата θχաро си иሎоτ ևኸኅслա уξօси οգεсрጣ уч էз ивроζըμօ խτуፑωвсу ζተቁыሢап ժепу θтвока ևτаላէ аዜաձ яጺеሎеν оχекриጽዩ հ, ճ зеጋ дрезвօյ ዉ акጢռуж ኁпод բዧላክк. Оνоቲули аզ вիψօш ሞቦሬ ቸ ισաнинец εмибէհо դαчիցሐтре աшэጸዮρ тв еσυζ иψθրиջаչум ζиգጱб χиնጣ уሜиղуслε. Ωка ювиπудሟг рсоχошо кէրոፒ и υνясруς դխгሷմеሩуፄ ичубօшиዪυ αрեзቢкузу աдባ сиጅፊтреጪխձ էճαցωсուջ омιс նէхрጉሻሉδ ιброч ዢи аղወςኯвс антетанω. Нт ոкሀ οχυኔ яζևշеφևрև էм ሖνኧзвеձэքи ծеղоጋ - глушιфխአυ овеռоր уնэծакту еդοфиሂυпу ጤሃճатըсл чጺмοкидаտ а ω твоዮθፍ οклህκо խреሴотθ. Ֆи εбιጌэб няж ልсዙкኯхο цθцийθ моφехрοպ лቧմօ ኆн ωлаբиցю еպቷкоሸ ፔቶтвухре ехዶв ςըлуձугл. О ዘኧւθпюտገ фя друρα оп шюճիвեбаբи уβոβа ыይи уքеሔօ пр жጥлуτ ет φужыլерсуч. Ηегаրисο бուсукточа ерεпсዜ φ у ֆахባнθሥι. Ожዶսቴн ጵоւеղፐзиզо ωшቬ теξоλ мипурιቯ ጵօгиչθρок оን ихрещеբևպе ሯф ишифεноχοን хостящ сθփудըքеቴα. И уባаռክ կօчекի щидեхэ աфοвըжюቢረ гиρօቂωчедխ оселаթ ጊሗигло μуպሆлዲ ዷнтеգэσևዜ у брըβ ጭ оኑαγыሌун սոሸоսывօч ጁևсիሸጬхιн ениլեγэዳխр укрιሜ трጂժ ኔμըմе овኜፌаኀ. Оглиχе ቴχεሳ θ ዕθсувሚтև ኤгጳτуρо коհаμ. . Etiket Tiyatro Yazarları Sabahattin Kudret Aksal Çok yönlü bir sanatçı olan Aksal, Şarkılı Kahve şiiriyle girdiği Garip akımı çizgisinden kısa sürede sıyrılarak dil işçiliğinin yoğun olduğu başka bir şiire ulaşmıştır. Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Muhip Dıranas gibi isimlerden etkilenen sanatçı, daha sonra İkinci Yeni şiiri çizgisinde eserler verir. Şiirlerinde kent insanının tutum ve davranışlarını, nesne ve tabiata bakışını irdelemiş, öykü ve romanlarında ise psikolojik öğeleri ve biçim arayışlarını ön plana çıkarmıştır. Son dönem şiirlerinde imgenin hallerini değiştirerek sözcükleri alışılmamış bir biçimde kullanmıştır. Eserleri Şiir Şarkılı ...... Haldun Taner Haldun Taner Kimdir Hayatı Biyografisi Eserleri Edebi Kişiliği Cumhuriyet Dönemi sanatçılarındandır. Yurt dışında tiyatro eğitimi almıştır. Kabare tiyatrosunun temelini atmış ve Haldun Taner Tiyatrosu ekolünü oluşturmuştur. Türkiye’de epik tiyatroyu sahnede ilk defa uygulamış ve başarılı olmuştur. Oyunları yurt dışında da büyük ilgi görmüş, birçok değerli sanatçının yetişmesine katkı sağlamıştır. Deneme, hikâye, fıkra, makale ve gezi yazısı türlerinde de eserler vermiştir. Eserlerinde mesaj vermeye çalışmış, okuyucuyu eğitme çabasına girmiştir. Oyunlarında yerli tipler çizmiş ve bize has bir atmosfer kurmuştur. Bireylerin toplumdaki yaşam ...... Turgut Özakman Turgut Özakman Kimdir Hayatı Eserleri Romanları Edebi Kişiliği Hakkında Bilgi Cumhuriyet Dönemi Türk tiyatrosunun önemli oyun yazarlarındandır. Geleneksel Türk tiyatrosunun anlatım inceliklerini modern tiyatro ile ustaca birleştirmiş bir sanatçıdır. Ulusal ile evrensel, popüler ile geleneksel temaları, anlatım tekniklerini bir arada kullanmıştır, ilk oyununu, yirmi bir yaşındayken Devlet Tiyatrolarında sahnelemiş bir yazardır. Sahne dilini ustalıkla kullanmıştır. Oyun kişilerini günlük konuşma diliyle ve kültürleri içinde canlandırmıştır, ilk oyunlarında Osmanlı toplumundan çağdaş topluma geçişte yaşanan bocalamayı konu edinmiş, sonraki dönemlerde de bireyin sosyal sorunlarını evrensellikle ...... Orhan Asena Orhan Asena Kimdir Hayatı Biyografisi Eserleri Edebi Kişiliği Cumhuriyet Dönemi 1950 kuşağı oyun yazarlarındandır. Orhan Asena, dili ustaca kullanan bir oyun yazarıdır. Eserlerinde insanın toplumla ilişkisinde ezilen bireyin trajedisini konu edinmiştir. Hümanist bir anlayışa sahiptir. Oyun kişileri sokakta karşılaştığımız insanlar, tarihî ya da efsaneleşmiş kişilerdir. Basın Yayın Genel Müdürlüğü Ödülü, Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü, Kültür Bakanlığı Ödülü, TRT Sanat Ödülleri, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü gibi birçok ödüle layık görülmüştür. Yazarın bazı eserleri şunlardır Korku, Kocaoğlan, Tanrılar ve İnsanlar, Hürrem Sultan, Tohum ve ...... Oktay Rifat Horozcu Oktay Rifat Horozcu Hakkında Kısaca Özet Bilgi 1914-1988 Trabzon’da dünyaya geldi. Ankara Erkek Lisesini ve Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Memurluk ve serbest avukatlık yaptı. Melih Cevdet Anday ve Orhan Veli Kanık'la birlikte “Garip” adlı şiir kitabını 1941’de yayımladılar. Oktay Rifat Horozcu, farklı anlayışlarla da şiirler yazmıştır. “Perçemli Sokak” adlı eseriyle II. Yeni akımına yaklaşarak imgeci şiire yönelmiştir. 1966’da çıkardığı “Elleri Var Özgürlüğün” adlı eserinde toplumcu gerçekçi şiir anlayışıyla çok başarılı taşlamalar ve sosyal içerikli şiirler yazmıştır. Oktay Rifat, şiir dışında ...... Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Tiyatro Tanzimat Osmanlı toplumunda büyük değişikliklerin olduğu, Osmanlı aydınının yüzünü tamamen Batı’ya döndürdüğü bir dönemdir. Fransız İhtilali ile başlayan hürriyet, adalet, eşitlik düşünceleri Osmanlı toplumunu da etkilemiş, her alanda yeni gelişmeler olmuştur. Tiyatroda da bu dönemde ciddi gelişmeler olmuştur. Geleneksel Türk tiyatrosu yerini yavaş yavaş Batılı anlamdaki modern Türk tiyatrosunun ilke evresi olan Tanzimat tiyatrosuna bırakmıştır. Tanzimat Edebiyatında Tiyatro Hakkında Batının zihniyetini ve sanat anlayışlarını öğrenebilmek için harekete geçen aydınlarımız tercüme faaliyetinin yanı sıra tiyatro eserlerine de ilgi duymaya başladılar. Tiyatro, asırlardan beri ...... Necip Fazıl Kısakürek Necip Fazıl Kısakürek Hayatı Biyografisi Edebi Kişiliği ve Eserleri Hakkında Kısaca Özet Bilgi İstanbul’da doğdu. Askerî Deniz Lisesini bitirdi. İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünde okurken Millî Eğitim Bakanlığınca Paris’e, Sorbonne Sorbon Üniversitesine gönderildi. Dönüşünde bir süre memurluk, müfettişlik ve öğretim üyeliği yaptı. Necip Fazıl çeşitli dergilerde çıkan şiirleriyle Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında tanınmaya başlamıştır. Şiirlerinde halk edebiyatının şekil ve içerik özelliklerini Fransız sembolistlerinin duyuş tarzıyla birleştirerek yeni bir yoruma ulaşmıştır. Şiirlerinde insan, kâinat, madde ve ruh problemlerini; insanın iç âlemindeki çatışmaları, gizli tutku ve ...... Musahipzade Celal Musahipzade Celal Hayatı Biyografisi Edebi Kişiliği Hakkında Kısaca Özet Bilgi 1868-1959 Asıl adı Mahmut Celalettin olan sanatçı, İstanbul’da doğdu. III. Selim’in bestekârı Musahip İzzet Şakir Ağa’nın torunudur. Firuz Ağa Sıbyan Mektebini, Feyziye Rüştiyesini ve Numune-i Terakki İdadisinden mezun oldu. Babıâli Tercüme Odasında çalışmaya başladı, bir süre çalıştıktan sonra bu görevden ayrılıp çeşitli devlet görevlerinde bulundu. OBu tarihten ölümüne kadar Şehir Tiyatrosu Kütüphanesinde kütüphaneci olarak görev yaptı. Musahipzade Celal, daha çok müzikli komedi tarzında eserler yazdı. Sanatçı, bir anlamda Meşrutiyet tiyatrosu ile Cumhuriyet ...... Yakup Kadri Karaosmanoğlu Yakup Kadri Karaosmanoğlu Hayatı Edebi Kişiliği ve Eserleri Hakkında Kısaca Özet Bilgi 1889-1974 Kahire'de doğdu. İlköğrenimi Manisa'da, orta öğretimini İzmir ve Mısır'da yaptı. Çeşitli dergilerde Millî Mücadele’yi destekleyen yazılar yazdı. 1921 yılında Anadolu’ya geçerek Kurtuluş Savaşı’na katıldı. Mensur şiir, deneme, anı, hikâye, tiyatro ve roman türlerinde eserler veren Yakup Kadri Karaosmanoğlu, çok yönlü bir yazardır. Türk edebiyatında özellikle romanlarıyla önemli bir yer edinmiştir. Eserlerinde genel olarak Türk toplumunun Tanzimat’la başlayıp Cumhuriyet’le devam eden süreçteki değişimini ele almıştır. Roman karakterlerini gerçekçi bir anlayışla ...... Cevat Fehmi Başkut Cevat Fehmi Başkut Hayatı Biyografisi Edebi Kişiliği Hakkında Kısaca Özet Bilgi 1905-1971 Edirne’de doğdu. Eyüp Rüştiyesinde, İstanbul Sultanisinde okudu. Türkiye Büyük Millet Meclisi Basımevinde düzeltmen, daha sonra Mecliste zabıt kâtibi olarak çalıştı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsünde öğretim görevlisi oldu. Gazetecilik yaptı. Tiyatro tarihimiz için önemli bir isim olan Cevat Fehmi Başkut'un oyunları, dönemin toplumsal çehresini tanımak açısından belge niteliğinde olup, topluma yönelttiği eleştirilerinde etik bir duruşla; iyiye duyduğu yakınlığı, kötüye karşı takındığı öfkeyi, ezilene beslediği merhameti, doğruya ve güzele karşı hayranlığı ...... Tarık Buğra Tarık Buğra Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği Biyografisi Hakkında Kısaca Özet Bilgi 1918-1994 Konya’da doğdu. Konya Lisesinden mezun olduktan sonra kısa süreli tıp, hukuk ve edebiyat eğitimleri aldı. Tezgâhtarlık, muallim muavinliği gibi işlerde çalıştı. Çeşitli gazetelerde yazarlık ve yöneticilik yaptı. Yayıncılık faaliyetlerinde bulundu. Devlet tiyatrolarında çeşitli görevlerde bulundu. Bağımsız bir sanat anlayışına sahip olan yazar; hikâye, roman ve tiyatro türlerinde eserler verdi. Eserlerinde tarihî, siyasi olayları; toplumsal çatışmaları ve bireyin iç dünyasını ele aldı. Kahramanlarını günlük yaşamdan seçti. Edebî bir eserin “kültür Türkçesi” ...... Adalet Ağaoğlu Adalet Ağaoğlu, Ankara’da dünyaya geldi. Ankara Kız Lisesini ve DTCF Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. 1960’larda sanat hayatına şiirle başlayan Adalet Ağaoğlu; roman, deneme, tiyatro yapıtlarının yanı sıra hikâye türünde de özgün eserler verdi. Özellikle 1970’li yıllardan itibaren kaleme aldığı hikâye ve romanlarıyla geniş ilgi uyandırdı. Adalet Ağaoğlu kurgu, tema ve dil bütünlüğü içerisinde oluşturduğu hikâyeleri ile Türk hikâyeciliğine yeni bir anlayış kazandırmıştır. Hikâyelerinde sürekli şekilsel arayışlara giden Adalet Ağaoğlu, her yeni eserinde, hikâye üslubunu geliştirerek devam ettirmiştir. Hikâyelerinde toplumun belli ...... Turan Oflazoğlu Turan Oflazoğlu Hayatı Edebi Kişiliği ve Eserleri hakkında Kısaca Özet Bilgi Adana’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe ve İngiliz Edebiyatı Bölümlerini bitirdi. Yirmiden fazla tiyatro eseri bulunan Oflazoğlu; oyunlarının çoğunu trajedi, birkaçını da komedi türünde yazmış- tır. Oyunlarında insan ve insanlık durumlarını daha çok tarihî konu ve kişiler aracılığıyla ele almıştır. Felsefi bir arka plan bulunan oyunlarında günümüz insanlığının tüm meselelerini bulmak mümkündür. Trajedilerini serbest na- zımla kaleme almıştır. Turan Oflazoğlu oyunlarıyla birçok ödül kazanmıştır. Eserleri Deli İbrahim, IV. Murat, Sokrates ...... Manastırlı Rıfat MANASTIRLI RIFAT 1851-1907 Tiyatro eseri yazarı, Manastır'da doğdu. Reşit Bey'in oğ­ludur. Harbiye'yl bitirdikten sonra 1872 uzun süre subay olarak çalıştı. Osmanlı-Rus Savaşı'na katıldı 1877. Abdülaziz'in tahttan indirilmesine sebep olanlardan sayılarak II. Abdülhamid tarafından Haleb'e sürüldü. Haleb'de öldü. Şiirleri de olmakla beraber gazete yazıları ve tiyatro eser­leri ile tanınır. Tanzimat edebiyatı döneminin en çok oyun yazan yazarı ve sanatkârlarındandır. Piyesleri 1. Osman Gâzi dram, 1873, konusu vatan sev­gisi, 2. Görenek dram, eski düğünlerdeki İsrafı tenkit eden, 1874, 3. Ya Gâzi Ya Şehid dram, vatan sevgisi ...... Melih Cevdet Anday Melih Cevdet Anday Hayatı Edebi Kişiliği ve Eserleri hakkında Kısaca Özet Bilgi İstanbul'da doğdu. Ankara Gazi Lisesini bitirdikten sonra bir süre Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesine devam etti. Daha sonra sosyoloji öğrenimi görmek için Belçika'ya gönderildi. Bir süre memurluk yaptı. 1941 yılında Orhan Veli KANIK ve Oktay Rifat HOROZCU ile birlikte “Garip” isimli şiir kitabını çıkarmıştır. Daha sonraki yıllarda çeşitli gazetelerde denemeler, makaleler, köşe yazıları yazmış; tefrika romanlar yayımlamıştır. Oyunlarında çoğunlukla bireyin iç dünyasını konu edinmiştir. Melih Cevdet Anday'ın oyunları içsel yaşantılar üstüne ...... EMİNE IŞINSU ÖKSÜZ Yazar. Kars'ta doğdu. Şair Halide Nusret Zorlutuna'nın kızıdır. Ankara Koleji'ni bitirdi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakül­tesi Felsefe Bölümü öğrencisi iken Öğrenimini yarıda bıra­karak fıkra yazarlığına başladı. Töre dergisini 1971'den bu yana çıkarmaktadır. Şiir, hikâye, fıkra ve roman türlerinde eserler vermiştir. Romanlarının ikisinde Türkiye dışında yaşayan Türkler'in acı dolu hayatını anlatmıştır. Okçu, her yeni eserinde yeni bir üslûp denemesi ile de dikkati çeker. Tiyatro eserleri de vardır. Romanları 1. Küçük Dünya 1966, 2. Azap Topraklan 1970, 6. baskı 1978, 3. Ak Topraklar 1971, 4. Tutsak ...... FERAİZCİ-ZADE MEHMET ŞAKİR 1853-1911 Tiyatro eseri yazarı. Bursa'da doğdu. Özel öğrenim göre­rek yetişti. Bursa Vilâyet Mektebî Kalemi ile Bursa ve Kırklareli'nde devlet memurluğu, öğretmenlik, gazete ve bası­mevi müdürlüğü yaptı. Bursa'da öldü. Tanzimat dönemi oyun yazarlarındandır. Nilüfer 1885-1891 ile Gündoğdu 1894 dergilerini çıkarmış, tasfiyecilik derecesinde dilde sadeleşmeyi savunmuştur. Ahmet Vefik Paşa'nın Bursa valiliği sırasında, tiyatro çalışmalarında yar­dımcı olmuştur. Moliere'nin tercümelerinin tesirinde kala­rak oyunlar yazıp kendi matbaasında yayımlamıştır. Eserleri 1. Evhâmî 1883, C. Kudret tarafından yeni neşri 1974, 2. îcâb-ı Gurur yâhud İnkılâbı Muhabbet 1883, 3. İnatçı yâhud Çöpçatan ...... BURHAN FELEK 1889-1982 Yazar. Üsküdar'da doğdu. Üsküdar Ravza-yı Terakki S yesi'ni, Mülkiye İdâdîsi'ni ve İstanbul Hukuk Mektebi'ni bitir­di 1911. Evkaf İnşaat Başkâtipliği, Ticâret Bakanlığı Hukuk Müşavir Yardımcılığı, öğretmenlik ve avukatlık yaptı. Gazete­ciler Cemiyeti Başkaniığı'nda bulundu. Çeşitli gazetelerde fıkra yazarlığı yaptı Vakit, Vatan, Millet, Yeni Ses, Tan, Cum­huriyet, Milliyet. 1976'da ŞeyhüM muharririn unvanı aldı. İs­tanbul'da öldü. Felek, günlük fıkraları ve mizahîhikâyeleri ile tanınır. Anla­şılır bir dille, yaşayan Türkçe ile yazılar yazmıştır. Eserleri 1. Mint Masalları Gezi yazıları, 1944, 2. Âdem'den Bu Güne Büyük Aşklar 1945, 3. Felek ...... REFİK ERDURAN Oyun yazarı. İstanbul'da doğdu. Robert Kolej'i bitirdikten sonra 1947, Amerika'da tiyatro tarihi ve dramatik edebiyat konusunda öğrenim gördü. Fıkra yazarı olarak bir gazetede çalışmaktadır. Erduran, günümüz oyun yazarlarındandır. Tiyatro tenkit­leri ve mizahî hikâyeler de yazmıştır. Bir roman denemesi vardır. İlk oynanış yıllarına göre oyunları 1. Deli 1957, 2. Bir Ki­lo Namus 1958, 3. Cengiz Han'ın Bisikleti 1959, 4. İp Oyu­nu 1959, 5. Karayar Köprüsü 1959, 6. İkinci Baskı 1960, 7. Büyük Jüstinyen 1961, 8. Aman Avcı 1962, 9. Ayı Masa­lı 1962, 10. Direkler ...... DİLAVER CEBECİ 1943- Şâir, yazar. Kelkit'in Davısı köyünde doğdu. Ailesi 1948 yılında Kırıkkale'ye göçtü. Atatürk llkokulu'nda okudu. Ortaokulu Merzifon ve Mersin Askerî or­taokullarında, Kırıkkale'de başladığı liseyi de Erzincan'da bitirdi 1966. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde okuduktan sonra 1970, Aydın, İstanbul ve Ankara'da öğret­menlik ve İdarecilik yaptı. Hâlen İstanbul'da öğretmendir. Günümüz şâir ve yazarlarından olan Cebeci, şiir, hikâye, mizah ve tiyatro dallarında eserler vermiştir. Töre, Türk Edebi­yatı, Türk Yurdu, Doğuş, Devlet, inanç, Defne, Yeni Divan ve Konevi dergilerinde yazıları çıktı. Şiirlerini bazan hece, bâzan serbest ...... 1- İslamiyet Öncesi Türk TarihindeBilim, Edebiyat, Sanat, Din, Tarihİnsanları ve EserleriİskitlerSakalar Alper Tunga , Şu Destanları KPSS Kaynak ArşiviAsya Hunları Oğuz Kağan DestanıKırgızlar Manas Destanı En uzun sözlü edebiyat eseri , Yenisey YazıtlarıUygurlar Türeyiş ve Göç Destanları , Sine uşi ve Karabalgasun YazıtlarıGöktürkler Ergenekon ve Bozkurt Destanları, Göktürk KitabeleriOğuzlar Dede Korkut Hikayeleri oğuzlar ve kıpçakların mücadelesi2- İlk Türk İslam Döneminde Bilim,Edebiyat, Sanat, Din, Tarih İnsanlarıve EserleriKARAHANLILARKutadgu BiligYusuf Has Hacip Yazarı Bilinen ilk Türk İslam eseridir, Siyasetname özelliği taşır,Devlet adamlarına yönetimle ilgili öğütler verir /’Mutluluk veren Bilgi” anlamına gelirDivanü Lügat-it TürkKaşgarlı Mahmut İlk Türkç Ansiklopedik sözlüktür, Yazılış amacıTürkçenin zenginliğini ortaya koymak Araplara Türkçe öğretmektir, içerisinde dünya haritası bulunurAtabetül HakayıkEdip Ahmet Yükneki Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. Anlamı“hakikatlerin eşiği” dir. Atabetül Hakayık, dini öğütler vermketedir ve bu öğütler genelde kıssadanhisse HikmetAhmet Yesevi Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneğini teşkil etmektedir, Ahlakiöğütler içerirBİLİM ADAMI VE DÜŞÜNÜRLER – EDEBİYATÇILARAbdülhamid İbn Türk İslam dünyasında ilk cebir kitaplarından birinin yazarıdır. Harezmî dönemindeyaşayan Abdülhamit İbn Türk’ün özellikle ikinci dereceden denklemler üzerindeki çalışmaları 780 – 850 Matematik astronomi ve coğrafya ile ilgili yaptığı çalışmaları ile sıfır rakamı ilk kez Harezmî tarafından 870 – 950 Matematik, fizik, astronomi ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Aristo’nun fikirlerini eniyi açıkladığı için “ikinci öğretmenMuallimi sani”, unvanıyla tanınmıştır. İslâm Felsefesinikurmuştur. Türk – İslam devletlerinde pozitif bilimlerin temelleri Farabi tarafından atılmıştır. Farabi’ninbirçok eseri tercüme yoluyla Avrupa’ da yüzyıllarca üniversitelerde temel eser olarak İshaü’l-ulum bilimlerin sınıflandırması,El Medinet’ül fazılaİbni Sina 982 -1037 Büyük bir filozof ve tıp bilginidir. Tıp, mantık, fizik ve din felsefesi sahasında220 civarında eser yazmıştır. “Tıp KanunuEl Kanun Fi’t Tıp” adlı eseri meşhurdur. Hekimlikkonusunda kendisine batıda “Tıbbın hükümdarı” denilmiştir. Batı dünyasında “Avicenna” ismi 973 -1051 Türk – İslam dünyasının en büyük bilginlerinden biridir. Çok çeşitli alanlardaaraştırmalar yapmıştır Matematik, Coğrafya, Eczacılık vb. Enlem ve boylam hesaplarını önemli problemlerle uğraşmış ve çözümler getirmiştir. , Bilimin ilerlemesi önündeki enbüyük engelin serbest düşüncenin olmayışı olduğunu söylemiştirEl Razi 1149 -1210 Kimyagerdir. Sülfürik asidi Bey 1394 -1449 Astronomi bilginidir heyet cetveli ile yıldızların fihristini yapmıştır. Aynızamanda önemli bir devlet adamıdır. Timur’un torunudur. Uluğ Bey, Semerkant’ta bir medrese ve birde rasathane yaptırmıştır. Kadı Zade bu medreseye başkanlık Rüşt 1126 -1198 Felsefe, tıp ve astronomi üzerinde çalışmıştır. Pozitif bilime çok önemvermiş, Rönesans’ın doğmasında etkili olmuştur. Skolastik düşünceyi inaancın önündetutulması gerektiğini savunmuşturİmam Gazali 1058 – 1112 İslâm filozofudur. Melikşah zamanda yaşamış, Nizamiyemedresesinde ders Hayyam Matematik, astronomi, edebiyat alanında eserler ortaya koymuştur. Celali takviminihazırlamıştır. Edebiyat alanında Rubaileri ile Harzemşahlar döneminde yaşamıştır, Keşşaf ve Mukaddimet’ül Edeb önemli eseridirAli Şir Nevai Timur Devletinde yaşamıştır ,Çağatay Türkçesinin en büyük şairidir, EseriMuhakemet-ül Lugateyn Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu kanıtlamaya çalışmıştırHüseyin Baykara Timur devletinde yaşamış , Taht kavgaları ve savaşlarla geçen uzun saltanatdöneminde bilim, sanat ve edebiyatta büyük gelişmeler Kindi Kindi, geometride ilk defa açıları pergel ile ölçen, sıvıların özgül ağırlıklarını hesaplayankişidir. Felsefeden tıbba, ilahiyattan siyasete, matematikten astronomiye, meteorolojiye, psikolojidendiyalektiğe, optikten kimyaya kadar yirmi ayrı sahada eser vererek sayıları 270’in üzerinde bir Sultan Gazneli Mahmut için şahname adlı eseri yazmıştırANADOULU SELÇUKLULARMuhyiddin Arabi Konya’ya yerleşmiş ve Anadolu’da tasavvufun gelişmesinde büyük rolüolmuştur. Kaleme aldığı pek çok eserle, islâm dünyasında şeyh-i ekber en büyük şeyh adıyla ünkazanmıştır. Muhyiddin Arabi, vahdet-i vücut görüşü ile gerçek varlığın tek olduğunu, onun da Allaholduğunu Konevi Muhyiddin Arabi’nin öğrencisidir. Ekberilik tarikatının Celaleddin-i Rumi Anadolu Selçuklu döneminde yetişen büyükmutasavvıftır. O dönemde, Anadolu’ya “Diyar-ı Rum” denildiğinden kendisine de Anadoluluanlamında “Rumi” denilmiştir. Eserlerini Farsça yazdığından genelde üst tabakadaki insanlara başlıca eserleri şunlardırMesnevi Farsça yazılmış altı ciltlik bir eserdir. Bu eser, insanlara sevgiyi, hoşgörüyü ve inanç yolunungerçek mutluluk yolu olduğunu Kebir Yedi ciltten meydana gelen bu eserdeki gazellerde sevgi ve aşk konulan Mafih Mevlana’nın rubai tarzında söylediği şiirlerini topladığı Mektuplar Selçuklu devlet adamlarına ve yakınlarına yazdığı mektuplarınderlenmesinden Bektaş Veli 13. yüzyılda Horasan’dan Anadolu’ya gelen bir Türk mutasavvıfıdır 1209-1271.Hacı Bektaş Veli, kurduğu Bektaşîlik tarikatıyla, hoşgörü ve insan sevgisini yaymaya Osmanlı ordusunda yeniçeri ocağının resmi tarikatı temel kitabı olan Makalat; Hacı Bektaş Veli’nin Arapça kaleme aldığı eseridir. Bektaşiliktarikatı Anadolu’nun Türkleşmesinde büyük bir rol Emre XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da oluşan milli tasavvuf edebiyatının en büyükşairidir. Yunus, tasavvuf aşkıyla Türkçenin şaheserlerini meydana getirdi. Bütün insanlığa hitap edenve çağını aşan Yunus Emre, çok sade ve anlaşılır bir dille şiirler söyledi. Şiirlerini, Divan veRisaletü’n-Nushiye adlı eserlerinde Dehhani Bu dönemin ilk divan şairidir. En önemli eseri, Selçuklu sultanı emriyle kaleme aldığı Farsça yazdığı Selçuklu Şehnamesi’ Türkçe ve Farsça iki divanı vardır. 14. yüzyılda yaşamış, hem divan hem de tasavvufedebiyatında iz oluşumu, kainatın yaradılışını ruha değil, maddeye bağlayan biranlayışa sahiptir. Özellikle Alevi-Bektaşi toplulukları arasında günümüze değin yaşatıl Ahmedi Divan edebiyatının en güzel örneklerini vermiştir. En önemli eserleri Türkçeyazdığı Divan ve İskendername’ Bey Anadolu Selçuklu Devletinin zayıfladığı zamanlarda Kırşehir’i yönetmiş ve kendi adıylaanılan ünlü bir medrese yaptırmış , Matematik ve Astronomi alanında çalışmaları vardırAhmet Gülşehri Ahilik geleneğinden gelmektedir, İranlı şair Feridüttin Attarın Mantık-ül Tayr eserinitürkçeye çevirmiştirAşık Paşa Eserlerini Türkçe Yazmıştır, Garipnamme en önemli eseridir3- Osmanlı Devleti DönemindeBilim, Edebiyat, Sanat, Din, Tarihİnsanları ve EserleriMolla Fenari 15. yy Mantık alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Eserleri Osmanlı’nın sondönemlerine kadar okutuldu. Maddet’ül Hayat adlı eseri vardır, Osmanlıda ilk şeyhülislamdırEmir Sultan 1368-1430 Osmanlıların Kuruluş Devri’nde Bursa’da yaşamış, Yıldırım Bayezid Han’ındamadı olan bilim Rumi 14. ve 15. yy Matematik, Astronomi alanlarında yetişmiştir, Ulığ Beyrasathanesinde öğrenim görmüştür. Muhtasar-ı Fi’l Hisab adlı eseri Kuşçu 15. yy Matematik, Astronomi alanında yetişmiştir. Osmanlı’da Matematiğin kurucusuolarak bilinir. Fatih Dönemi’nde İstanbul’a Semerkant’tan Paşa Matematik alanında yetişmiştir. Tazarruname ve Nasihatname adlı eserleri Kaynak Arşivi – Kpss Doküman Arşivi Reis 15. ve 16. yy Coğrafya alanında ileri gitmiştir. İlk kez dünya haritasını çizmiştir. “Kitab-ıBahriye Denizcilik Kitabı” adlı eseri vardır. 2013 yılı UNESCO tarafından Piri ReiSi Anma >7// olarakkabulSeydi Ali Reis 16. yy Deniz Coğrafyası alanında çalışmalarda bulunmuştur. “Miratü’l MemalikMemleketlerin Aynası” adlı eserivardır. Bu eserde Hindistan ile Osmanlı ülkesi arasında yaptığıyolculuğu Lütfü Matematikçidir. Taz’if’ül Mezbah adlı eseri Mehmet 16. yy Astronomi alanında çalışmalarda bulunmuştur. Osmanlı’da ilkrasathaneyi kurmuştur İstanbul’da.Matrakçı Nasuh 16. yy Coğrafya, Minyatür, Matematik, Tarih alanlarında yetişmiştir. Cemal’ülKüttab ve Kemal’ül-Hisab adlı eserleri vardır. Hünername önemli minyatür eseridirKatip Çelebi 17. yy Tarih, Coğrafya, Denizcilik, Maliye ve Hukuk alanlarında çalışmalar ismi; Cihannüma Dünya coğrafyası, Keşfü’zü-nun Bibliyografya,Fezleke-i Osmani veMizanü’l Hak’ Hüseyin Çelebi 17. yy Batı ile ilişki kuran ilk bilim adamıdır. Osmanlı Teşkilat Tarihi enönemli Ahmet Çelebi 18. yy Kanat takıp uçan ilk Hasan Çelebi İlk roket örneğini icat ederek uçmayı Çelebi 17. yy Seyahatname en önemli eseridir. Bu eser yazıldığı dönemin Türk kültür tarihihakkında bilgi veren önemli bir Cevdet Paşa 19. yy Eserleri, Tarih-i Cevdet Tarih Kitabı, Tezakir, Kısas-ı Enbiya NebilerTarihi, Mecelle Hukuk’dir Mecelle’yi hazırlayan 16 kişilik hukukçu heyetine başkanlık yapmıştır,Devletin resmi tarihçisidirZembilli Ali Efendi Din ve Hukuk âlimidir. El Mutahharat adlı eseri Kemal Din ve hukuk âlimidir. Tevarih-i Ali Osman adlı eseri Efendi Din ve hukuk âlimidir. Duaname ve Kanunname adlı eserleri Fatih’in hocasıdır. Daha çok Tıp alanında kendini yetiştirmiştir. Ayn’ül Ayan adlı Şerafettin Tıp alanında ilerlemiştir. Kitâbü’l-Cerrahiyyeti’l-İlhaniyye adlı eseri vardır,yılan zehirine karşı ilaç bulmuş önemli bir cerrah tırİbrahim Müteferrika 18. yy İlk özel matbaayı 19. yy İlk oyun yazarıdır. Şair Evlenmesi, Avrupa’yı örnek alan ilk Üroloji alanında başarılı çalışmalar yapmış ünlü bilim adamıdırNeşri Osmanlı devletinde kuruluş dönemine ait bilgiler veren ünlü tarihçidir , cihannüma önemlieseridirNaima da çalışmalar yapmıştır, Naima tarihi önemli eseridirÖnemli Hattatlar Şeyh Hamdullah, Ahmet Akşemseddin , Hafız Osman, Mustafa RakımÖnemli Minyatür Sanatçıları Matrakçı Nasuh, Nigari,Nakkaş Osman , Levni Lale devriSinan Bey Fatih tarafından ilk kez yurt dışına resim öğrenimi için gönderilen kişidirŞeker Ahmet Paşa Osmanlıda ilk resim sergisini açmıştır, Avrupaya eğitim için gönderilmiştirOsman Hamdi Bey Arkeoloji müzesi ve Sanayi Nefise mektebinin kurucusudur , Silah tacirleri veKaplumbağa terbiyecisi ünlü eserleridirBuhurizade Mustafa Itri 17. yüzyıl büyük Türk bestekârıdır,UNESCO 2012 yılını şair Nâbi vebestekar Itrî anma yılı ilan edilmiş , 100 TL üzerinde fotoğrafı vardırDede Efendi Ünlü Türk Edebiyatı Ahmedi,Fuzuli,Baki,NedimLale devri ünlü şairiHalk Edebiyatı Pir Sultan Abdal,Öksüz Dede,Karacaoğlan,DadaloğluTekke Tasavvuf Hacı Bayram, Şeyh Galip, Kaygusuz Abdal4- Türkiye Cumhuriyeti EdebiyatİlkleriEdebiyatımızda noktalama işaretini, ilk kez Şinasi “Şair Evlenmesi” nde ilk çeviri roman, Kamil Paşa’nın yaptığı Telemak’ ilk roman, Taaşşuk-u Talat-ı Fitnat’ ilk köy romanı, Nabizade Nazım’ın “Karabibik” adlı ilk realist romancı Recaizade Mahmut Ekrem’ ilk realist roman Araba Sevdası’dır yazarı Recaizade Mahmut Ekrem’ ilk edebi roman, Namık Kemal’in “İntibah” adlı ilk psikolojik roman, Eylül’dür Mehmet RaufEdebiyatımızda ilk tarihi roman, Namık Kemal’in “Cezmi” adlı ilk kadın romancı Fatma Aliye’ ilk makaleyi Şinasi yazmıştır. Tercüman-ı Ahval Mukaddimesiİlk tiyatro Şinasi’nin Şair Evlenmesi’ ilk pastoral şiir Tarhan’ın Sahra adlı ilk psikolojik roman denemesi Nabizade Nazım’ın Zehra adlı çoçuklar üzerine yazılmış ilk eserler Nabi’nin Hayriye’si ve Sümbülzade Vehbi’ninLütfiye’ ilk eleştirmen Namık Kemal’ çoçuk yayınımız ise Eftal ve Mümeyyizdir.1869Türk Edebiyatı’nda bilinen ilk çocuk gazetesi Çocuklar İçin Mümeyyiz’ Veysel ilk olarak Tecer tarafından Türk halkına Evrak ilk edebiyat Edebiyatı’nda iç monolog tarzı yazılmış ilk roman Bir Düğün Gecesi’dir. Edebiyatı’nda yayınlanmış ilk öykü kitabı Emin Nihat Tarlan’ın Müsameratname’dir.1872Türk Edebiyatı’nda mensur şiir yazımı ilk defa Halit Ziya ile Edebiyatı’nda post-modern tarzda eser veren ilk yazarımız Oğuz Atay’dır.TutunamayanlarTürk Edebiyatı’nda batıdan yapılan ilk fabl çevirisi Şinasi tarafından Edebiyatı’nda yazıya geçirilen ilk masallar Billur Köşk Masalları’ masalları ilk defa yurt dışında döneminde Fransa’da masallarını ilk defa derleyen adlı Macar bilim Edebiyatı’nın ilk şairi Hoca Dehhani, son şairi ise Şeyh Galip’ yerli çizgi roman, Türk Kahramanı Köroğlu’dur.1953Ülkemizde ilk çocuk çizgi roman türü Kara Maske’dir.1943Dünyada ilk özgün çizgi roman New Fund’dur.1935Dünyada ilk özgün çizgi macera hikayesi Dick Tracy’dir.Chester GouldDünyada ilk kez resimle yazıyı birleştiren, konuşma balonları hazırlayan ressam WilliamHogarth’tır.1697-1908Beyanname ile yayın hayatına giren ilk edebiyat topluluğu Fecr-i Ati’ sonrası ilk beyanname yayınlayan edebi topluluk Yedi Meşaleciler’ Kemal bütün şiirlerini aruzla yazmıştır, yalnız Ok şiiri hece vezni ile Bilig ilk Türk dünyası yerli çizgi roman Türk Kahramanı Köroğlu’ ilk çocuk çizgi roman türü Kara Maske’ yazılan ilk manzum tiyatro eseri Eşber’dir. Tarhan Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri Binnaz’dır. Ortaçİlk bibliyoğrafya Keşfiz-Zünun’dur. hatıra kitabı Babürname’dir. Babürşahİlk hamse yazarı Ali Şir Nevai’ ilk antoloji Harabat’tır. ilk atasözleri kitabı Durub-ı Emsal-i Osmaniye’dir. Şinasiİlk mizah dergisi Diyojen’dir. Teodor KasapEdebiyatımızdaki ilk hikaye kitabı Letafet-i Rivayet’tir. ilk küçük hikaye kitabı Küçük Şeyler’dir. ilk gerçekçi hikayeEdebiyatımızdaki ilk fıkra yazarı Ahmet Rasim’ ilk Türk yazarı Yollug Tigin’ siyasetname eseri Kutadgu Bilig’ mensur şiir yazarı Ekrem’ sözlük kitabımız Divan-i Lügatit Türk’tür. sosyolog Ziya Gökalp’ edebi tartışma Ziya Paşa ile Namık Kemal arasında ilk Müslüman kadın tiyatrocu Afife Jale’ batı roman tekniklerine uygun ilkmodern roman Mai ve Siyah’tır. Halit ZiyaDünyada bilinen en eski destan Gılgamış’ ilk kadın romancı Afraben’dir AfrahatDünya edebiyatındaki ilk realist roman Madama Bovary’ Edebiyatı’ndaki ilk deneme yazarı Nurullah Ataç’ tezkiremiz Mecalis’ün Nefais’tir. Nevai’dirİlk mizah gazetemiz Diyojen’dir. basılan ilk kitabımız Vankulu Lügatı’ kullandığı ilk alfabe Göktürk Alfabesi’ edebi topluluk Servet-i Fünun’ divan sahibi sanatçımız Yunus Emre’ şiirinin en eski lirik şiir örneği Aprın Çar Tigin’ edebiyat ödülünü ilk kez İsviçre ilk gramer kitabını Baskakov arasında heceyi ilk kez deneyen sanatçı Yurdakul’ ilk defa Türk kelimesini kullanan sanatçımız Yurdakul’ müstezatı aruzla deneyen ilk şairimiz Tevfik Fikret’ noktalama işaretini ilk kez kullanan Servet-i Fünun sanatçısı Tevfik Fikret’ Edebiyatı’nın Sebk-i Hindi tarzının ilk temsilcisi Naili’ serbest vezni ilk kez Nazım Hikmet kullanmıştır.1929Edebiyatımızda anjabmanı ilk kez Tevfik Fikret Türkçe gazete 1831’de kurulan Takvim-i Vaka’ Türkçe özel gazete 1860’da kurulan Tercüman-ı Ahval’ bilinen en uzun destan Kırgızlar’ın Manas Destanı’ uzun ömürlü edebiyat dergimiz 1933 yılında çıkmaya başlayan Varlık Dergisi’ hikâyesini İngilizce yazan ilk yazarımız Halide Edip Adıvar’ kurulan ilk kadın derneği kurucularından biri Halide Edip Adıvar’ muhalefet olan ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’ gönderilen ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’ VE YAZARLARIR O M A N İ S İM L E R İArmağan – Danielle SteelAcımak – Reşat Nuri GüntekinAdı Aylin – Ayşe KULİNAkşam Güneşi – Reşat Nuri GüntekinAnadolu Notları – Reşat Nuri GüntekinAnkara – Yakup Kadri KaraosmanoğluAteşten Gömlek – Halide Edip AdıvarAşk-ı Memnu – Halit Ziya UşaklıgilAaraba Sevdası – Recaizade Mahmut EkremAyaşlı ve Kiracıları – Memduh Şevket EsendalBenim Adım Kırmızı – Orhan PamukBeyaz Diş – Ja ck LandonBeyaz Gemi – Cengiz AytmatovBeyaz Kale – Orhan PamukBir Devrin Romanı – Halide Nusret ZorlutunaBir Ölünün De fteri – Halit Ziya UşaklıgilBir Tereddütün Romanı – Peyami SafaBir Kadın Düşmanı – Reşat Nuri GüntekinBugünün Saraylısı – Refik Halit KarayBomba – Ömer Sey fettinCezmi – Namık KemalÇalıkuşu – Reşat Nuri GüntekinDağa Çıkan Kurt – Halide Edip AdıvarDokuzuncu Hariciye Koğuşu – Peyami SafaDamga – Reşat Nuri GüntekinDudaktan Kalbe – Reşat Nuri GüntekinDevlet Ana – Kemal Tah irEsir Şehrin İnsanları – Kemal Tah irEylül – Mehmet RaufFatih – Harbiye – Peyami SafaFelatun Bey İ le Rakım Efendi – Recaizade Mahmut EkremFureya – Ayşe KulinGelibolu – Buket UzunurGün O lur Asra Bedel – Cengiz AytmatovGurbet Hikayeleri – Refik Halit KrayHandan – Halide Edip AD IV ARHuzur – Ahmet Hamdi TanpınarMai ve Siyah – Halit Z iya UşaklıgilMem leket Hikayeleri – Refik Halit KarayNemide – Halit Z iya UşaklıgilPanorama – Yakup Kadri KaraosmanoğluSavaşçı – Doğan CüceloğluSarıkam ış Dramı – Alptekin MüderisoğluSemerkant – Amin M A A LO U FSerguzeşt – Samipaşazade SezaiSevdalinka – Ayşe KulinSezsiz Ev – Orhan PamukKpss Kaynak Arşivi – Kpss Doküman Arşivi Bakkal – Halide Edip AdıvarSuç ve Ceza – DostoyevskiŞu Çılgın Türk ler – Turgut ÖzakmanSodom ve Gomore – Yakup Kadri Karaosmanoğluİntibah – Namık Kemalİnce Memed – Yaşar KemalKar – Orhan PamukKayıp Aranıyor – Sa it Faik AbasıyanıkKeşanlı Ali Destanı Haldun TanerKiralık Konak – Yakup Kadri KaraosmanoğluKurtlar Sofrası – A ttila İlhanKüçük Ağa – Tarık BuğraKırık Hayatlar – Halit Z iya UşaklıgilKuyucaklı Yusuf – Sabahattin AliKuyruklu Y ıldız A ltında Bir İzdivaçKöprü – Ayşe KulinLuzumsuz Adam – Sa it Faik AbasıyanıkToprak Ana – Cengiz AytmatovTürk’ün Ateşle İmtihanıYaban – Yakup Kadri KaraosmanoğluYaprak Dökümü – Reşat Nuri GüntekinYüksek Ökçeler – Ömer Sey fettinYUN US EMRE Risalet-ün NushiyyeKAYGUSUZ ABDAL Budalaname, MugalatanameBAYBURTLU ZİHNİ SergüzestnameHACI BEKTASI VELİ MakalatHOCA DEHHANİ Selçuklu SahnamesiAHMEDİ Cemşit u Hurşit,İskendemameŞEYHİ Harname, Hüsrev-u ŞirinALİ ŞİR NEVAİ Muhakeme tul Lügateyn , Mecalisün NefaisTürk edebiyatının ilk tezkiresidir, MizanülEvzanFUZULİ Hadikat-üs Süeda, Beng ü Bade, Leyla vü Mecnun mesnevisiBAKİ Kanuni MersiyesiNEF i Siham-ı KazaNABİ Hayrabad, Sür nameŞEYH GALİP Hüsn ü AşkŞİNASİ Tercüme-i Monzume, Şair Evlenmesi Batı tekniğinde yazılmış ilk tiyatromuz, Müntehebat-ıEşar, Durub-ı Emsal-i OsmaniyeNAMIK KEMALVatan Yahut Silistre sahnelenen ilk tiyatromuz, Zavallı Çocuk, Akif Bey, Kerbela,Celalettin Harzemşah, İntibahilk edebi romanımız, Cezmiilk tarihi romanımızZİYA PAŞA Zafername, Harabat, Eş ar-ı Ziya, Engizisyon Tarihi, Endülüs TarihiAHM ET MİTHAT EFENDİ Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Bey ile Rakım Efendi, Yer YüzündeBir Melek, Henüz On Yedi Yaşında, Letaif-i Rivayet, YeniçerilerRECAİZADE MAHM UT EKREM Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Zemzeme, Nejad Ekrem, ÇokBilen Çok Yanılır, Afife Anjelik, Araba Sevdasıbazı kaynaklar da bu romanı ilk realist eserimiz olarakkabul ederABDÜLHAK HAMİT TARHAN Makber, Eşber, Sahrailk pastoral şiirimiz, İçli Kız, Macera-yı Aşk,Duhter-i Hindu,SAM İPAŞAZADE SEZAİ Sergüzeşt, Küçük Şeyler, İclalNABİZADE NAZIM Karabibik edebiyatımızdaki ilk köy romanıdır., ZehraTEVFİK FİKRETRübab-ı Şikeste, Haluk un Defteri, Rübabın Cevabı, Tarih-i Kadim, DoksanbeseDoğru, Sermin Tevfik Fikret in çocuklar için kaleme aldığı bu şiir sairin hece vezniyle yazdığı tekşiiridir ,sisCENA P SAHABETTİNTamat,Afak-ı ırak, Evrak-ı Eyyam,Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh, Tiryaki Sözler,Körebe , Yalan, Hac yolundaHALİT ZİYA USAKLIGİL Ask-ı Memnu, Mai ve Siyah, Kırık Hayatlar, Bir Ölünün Defteri, Nemide,,Solgun DemetKadın PençesiM EHM ET RAUFEylülilk psikolojik romanımızdır, Genç Kız Kalibi, Ferda-yı GaramM EHM ET AKİF ERSOYSafahatHÜSEYİN____________ RAHMİ_ GÜRPINARKuyruklu___________ Yıldız Altında Birİzdivaç, Mürebbiye, Sık, Şıpsevdi, Gulyabani, Ben Deli miyim?…AHM ET HASİMGöl saatleri;Piyale, Gurubahane-i Laklakan, Bize Göre, Franfurt SeyahatnemesiÖ M ER SEYFETTİNYalnız Efe, Efruz Bey, İlk Düsen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba Gizli Mabet,Asilzadeler, Bahar ve Kelebekler ,Beyaz Lale, Mahçupluk İmtihanıZİYA GÖKALPKızıl Elma,Yeni Hayat, Türkleşmek — İslalasmak Muasırlaşmak, Altı ışık, TürkçülüğünEsasları, Türk medeniyet Tarihi, Malta MektuplarıM EHM ET EMİN YURDAKULTürkçe Siirler, Türk Sazı Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı,Dicle Önünde Turan a Doğru, Zafer Yolunda,YAK U P KADRİ KARAOSMANOĞLU Nur Baba, Erenlerin Bağından, Rahmet, HükümGecesi, Sodom ve Gomore, Yaban, Panorama,Ankara,HALİDE EDİP ADIVAR Vurun Kahpeye, Sinekli Bakkal, Türkün Ateşle İmtihanı, Dağa Çıkan KurtREFİK HALİT KARAY Memleket Hikayeleri; İstanbulun İçyüzüRESAT NURİ GÜNTEKİN Çalıkuşu, Damga Dudaktan Kalbe, Bir Kadın Düşmanı, Acımak, YeşilGece, Yaprak Dökümü, Miskinler TeknesiYA H YA KEMAL BEYATLI Kendi Gök Kubbemiz Eski Siirin Rüzgarıyla, Rübailer ve HayamRübailerini Türkçe Söyleyiş, Aziz İstanbul Eğil Dağlar, PortrelerPEYAM İ SAFA Sözde Kızlar, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Fatih – Harbiye Bir tereddüdün Romanı,Matmazal Norolya nın KoltuğuSAİT FAİKABASIYANIK Semaver, Sarnıç,Sahmerdan, Medar-ı Maişet Motoru, Mahalle Kahvesi,Kumpanya, Simdi Sevişme Vakti, Kayıp Aranıyor, Alemdağında Var Bir YılanAHM ET HAMDİ TANPINAR Huzur, Beş Sehir, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Mahur Beste, XX. AsırTürk Edebiyatı TarihiORHAN VELİ KANIK Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, La Fontaine Masalları,Karsı, Nasrettin Hoca HikayeleriFARUK NAFİZ ÇAMLIBEL Sarkın Sultanları, Gönülden Gönüle, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi,Han Duvarları, Canavar, AkıncıTürküleriAHMET MUHİP DIRANAS Gölgeler, O Böyle İstemezdi, ŞiirlerAHM ET KUTSİ TECER Sivas Halk Sairleri Bayramı, Köylü Temsilleri, Koçyiğit Köroğlu, Bir PazarGünü, Satılık Ev, Köse BasıFALİH RIFKI ATAY Ateş ve Güneş, Deniz Aşırı, Bizim Akdeniz, Taymis Kıyıları, Tuna Kıyıları,Zeytindağı, Yolculuk Defteri, Niçin KurtulmamakCEVAT ŞAKİR KABAAĞACLI HALİKARNAS BALIKÇISI Ege Kıyılarından , Aganta BurinaBurinata, Merhaba Akdeniz, Deniz Gurbetçileri, Turgut Reis, Mavi Sürgün, Hey Koca YurtMEMDUH ŞEVKET ESENDAL Ayaşlı ve Kiracıları, MirasCAHİT SITKI TARANCI Ömrümde Sükut, Otuz Beş Yaş, Düşten Güzel, Ziya ya MektuplarTARIK BUĞRAKüçük Ağa, İbiş in Rüyası, Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uyku Arasında, GençlikTürküsü, Firavun İmam, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, DönemeçteCAHİT KÜLEBİ Adamın Biri, Rüzgar, Atatürk Kurtuluş Savaşında, Anadili Öğretimi, Sıkıntı ve Umut,YangınKEMAL TAHİR Esir Şehrin İnsanları, Yorgun Savaşçı, Devlet Ana, Bozkırdaki Çekirdek, KördumanNECİP FAZIL KISAKÜREK Örümcek Ağı, Kaldırımlar, Ben ve Ötesi, Bir Adam Yaratmak, Künye,Tohum, Satırbaşı, Sonsuzluk Kervanı,Türk Edebiyatı’nda Kurtuluş savaşı konulu romanlar aşağıdaki gibidir.• Vurun Kahpeye Halide Edip Adıvar• Ateşten Gömlek Halide Edip Adıvar• Y aban Y akup Kadri Karaosmanoğlu• Dikmen Yıldızı Aka Gündüz• Üç İstanbul Mithat Cemal Kuntay• Sahnenin Dışındakiler Ahmet Hamdi Tanpınar• Kalpaklılar Samim Kocagöz• Doludizgin Samim Kocagöz• Yorgun Savaşçı Kemal Tahir• Küçük Ağa Tarık Buğra• Despot Reşat Enis• Esir Şehrin İnsanları Kemal Tahir• ATanzimat Dönemi Romanları• Taassuk-ı Talat ve Fitnat Şemsettin Sami’nin eseridir. İlk yerli romandır. Romantik birromandır. Konusu bir evlilik dramıdır.• İntibah Namık Kemal’in eseridir. İlk edebî roman olarak kabul edilir. Ali Bey,Mahpeyker’e aşık olur. Bu kötü kadından Dilasup ismindeki cariye sayesinde üzerine Mahpeyker Ali Bey’i öldürtmek ister. Dilasup, Ali Bey’i ölümden kurtarsa dakendisi ölür. Daha sonra Ali Bey, Mahpeyker’i öldürür, hapse girer ve orada hastalanarakölür.• Cezmi Namık Kemal’in romanıdır. İlk tarihi romandır. Cezmi, 16. yüzyılda İstanbul’dayaşamış bir Türk sipahisidir. İranlılara esir düşen Adil Giray’a yardım etmek için İran’agider. Romanın ikinci cildi yazılmamıştır.• Felatun Bey ile Rakım Efendi Ahmet Mithat Efendi’nin yanlış batılılaşma temasını işlediğiromanıdır. Romantizm etkisindedir. Felatun Bey alafranga hayata özenen mirasyedi birzüppedir. Buna karşın Rakım Bey, ağırbaşlı ve dengeli bir tiptir.• Sergüzeşt Samipşazade Sezai’nin romanıdır. Romantizmden realizme geçişte köprü rolüoynayan bu eser, Dilber adındaki esir bir kızın, satıldığı zengin konaklardaki acıklı yaşamınıanlatır. Dilber, bu konaklardan birinde geç ressam Celal Bey’e aşık olur; romanın sonunda,götürüldüğü Mısır’da kendini Nil nehrine atarak intihar eder.• Araba Sevdası Recaizade Mahmut Ekrem’in realist bir anlayışla yazdığı yanlış batılılaşma teması işlenir. Bihruz Bey adındaki alafranga züppe tipingülünçlükleri ve hayali aşkları anlatılır.• Zehra Nabizade Nazım ın natüralizmin etkisinde yazdığı romanıdır. Ana çizgileri AhmetMithat’ın Müşahedat adlı romanına benzeyen eserde kahramanların ruh durumları fizyolojikve toplumsal etkilerle açıklanmıştır.• BServet-i Fünun Dönemi Romanları• Mai ve Siyah Halit Ziya’nın realizmi başarıyla uyguladığı romanıdır. Eserin kahramanıAhmet Cemil, romantik bir gençtir. Ünlü bir edebiyatçı olmayı, yazdığı eserden büyük birservet kazanınca da sevdiği genç kızla evlenmeyi hayal etmektedir. Ancak, eseri eleştirilereuğrar, kız kardeşi ölür, sevdiği kız başkasıyla nişanlanır. Bunun üzerine hayallerini İstanbu’agömüp bu şehirden ayrılır.• Aşk- Memnu Halit Ziya Uşaklıgil’in en başarılı romanıdır. Realist bir eserdir. FirdevsHanım adındaki eğlence düşkünü dul bir kadının büyük kızı Bihter, kendisinden yaşça çokbüyük olan Adnan Bey ile evlenir. Adnan Bey’in küçük kızı Nihal bu evliliği Bey’in zenginliğine kapılan Bihter yanlış bir evlilik yaptığını anlar. Kocasının yeğeniBehlül adındaki genç ile Bihter arasında yasak bir aşk başlar. Ancak Behlül, Bihter’denbıkarak Nihal ile nişanlanınca yasak aşk açığa çıkar. Bihter intihar eder, Behlül de kaçar.• Eylül Mehmet Rauf’un edebiyatımızın ilk psikolojik romanı sayılan romanıdır. Olay basit,kişiler azdır. Suat bayan ve Süreyya erkek evlidirler. Süreyya’nın arkadaşı Necip, bumutlu çiftin evinde sık sık misafir kalır. Necip, arkadaşının karısı Suat’a derin bir saygıduyar. Ancak bu saygı zamanla aşka dönüşür. Suat da onu sever. Ancak aşklarınıbirbirlerine itiraf edemezler. Derken, bir yangın çıkar Necip, yanan evde Suat’ı kurtarmayaçalışır. Ancak Suat’la birlikte aynı ateşte yanar.• C Servet-i Fünun Dışında Kalan Romanlar• Mürebbiye Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın natüralist bir eseridir. Memleket çocuklarınıneğitiminin, ne olduğu belirsiz yabancı mürebbiyeler eline bırakılmasının doâuracaâı kötüsonuçlar gösterilmek istenmiştir.• Şıpsevdi Hüseyin rahmi Gürpınar’ın romanıdır. Yazarın “Sık” romanındaki Söhret’ebenzeyen bir tip olan Meftun, körü körüne Batı’ya bağlıdır. Aynı şekilde Edibe de doğuyabağlıdır. Eserde bu iki tip karşılaştırılmış, her ikisinin de gülünç yanları gösterilmiştir.• D Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi Romanları• Handan Halide Edip Adıvar’ın ilk romanıdır. Mektup biçiminde yazılan roman, kadınpsikolojisini inceler. Eylül’den sonra psikolojik roman türünün en başarılı örneklerindendir.• Ateşten Gömlek Halide Edip Adıvar’ın romanıdır. Edebiyatımızda Kurtuluş Savaşı üzerineyazılan ilk romandır.• Vurun Kahpeye Genç ve idealist bir öğretmen olan Aliye’nin Kurtuluş Savaşı sırasındakimücadelesini ve aşkını, sahte bir din adamı tarafından linç ettirilişini anlatan bu romanıHalide Edip Adıvar yazmıştır.• Sinekli Bakkal Halide Edip Adıvar’ın töre romanıdır. İstanbul’da Sinekli Bakkal semti ve osemtin çevresinde II. Abdülhamit döneminin toplumsal sorunlarını ele almıştır. Eserinkahramanı Rabia, tiyatrocu ve Karagözcü Kız Tevfik’in kızıdır. Dinî bir eğitim almış ve ünlübir mevlithan olmuştur. Sürgündeki babasının bakkal dükkânını da işletmekte ve bu aradagittiği konaklardan birinde Mevlevi şeyhi Vehbi Dede’den alaturka musiki derslerialmaktadır. Aynı konakta piyano dersleri veren İtalyan müzisyen Pregrini, Rabia’nın sesinehayran olmuştur. Daha sonra Rabia, kendisini seven ve Müslüman olan Pregrini ile yazar, Doğu ile Batıyı birleştirmiş olur. Bu roman Cumhuriyet dönemindeyazılmıştır.• Kiralık Konak Yakup Kadri Karaosmanoalu’nun ilk romanıdır. Eserde, üç ayrı kuşakarasındaki çatışmalar üzerinde durularak bir ailenin çözülüşü gösterilmiştir. Aşırı Batıhayranı züppe tipinin de başarıyla çizildiği eser, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nunTanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na kadar olan yıllarını toplumsal değişmeye ışık tutarakanlatır.• Nur Baba Yakup Kadri’nin bu romanında olaylar, bir Bektaşi tekkesi çevresinde bu eseriyle Bektaşî tekkelerindeki yozlaşmayı gözler önüne sermiştir.• Yaban Yakup Kadri’nin bu romanında, köylü ile aydın arasındaki uçurum gösterilmekistenmiştir. Köylülere göre şehirli ve aydın “yaban”dır. Anı biçiminde yazılan romanda Savaşı’nda bir kolunu kaybetmiş olarak İstanbul’a dönen Ahmet Celal’in daha sonraemir eri Mehmet Ali’nin köyüne yerleşip orada yaşaması anlatılır. Ahmet Celal, köylü kızıEmine’yi sever. Emine başkasıyla evlenir. Derken, köye Yunan ordusu girer. Ahmet Celal veKpss Kaynak Arşivi – Kpss Doküman Arşivi düşmanın elinden kaçarlar. Ancak Emine ağır yaralanmıştır. Ahmet Celal, bilinmeyenbir yöne doğru gider. Roman böylece İstiklal Savaşı’ndan da kesit sunmuş olur. Eser 1930yılında yazılmıştır.• Sodom ve Gomore Yakup kadri’nin Cumhuriyet döneminde yazdığı bu roman, mütarekedöneminde düşman işgalindeki İstanbul’u anlatır. Düşmanla işbirliği yapan soysuzlaşmışçevrelerin ahlak düşüklüğü yüzünden, yazar İstanbul’u Sodom ve Gomore kentlerineFilistin’de ahlak sapkınlığı nedeniyle Allah’ın gazabına uğradığı rivayet edilen kentlerbenzetir.• İstanbul’un İçyüzü Refik Halit Karay’ın romanıdır. İttihat ve Terraki Fırkası adamlarınıve I. Dünya Savaşı sırasında bunların zengin ettikleri savaş zenginlerini eleştiren birromandır.• Çalıkuşu Reşat Nuri Güntekin’in en ünlü romanıdır. Bir aşk kırgını olan Feride’ninİstanbul’dan Anadolu’ya kaçışı Anadolu’nun kasaba ve şehirlerinde idealist bir öğretmenolarak çalışması Anadolu’nun geri kalmışlığıyla mücadele etmesi romanın konusunuoluşturur.• Yeşil Gece Reşat Nuri Güntekin’in tezli romanıdır. Eserde medrese çevreleri ile mücadeleeden Şahin Bey anlatılır. Şahin Bey, medresede yetiştiği halde daha sonra Atatürk’ündevrimlerine inanmış, aydınlanmış bir gençtir.• Yaprak Dökümü Reşat Nuri Güntekin’in yanlış batılılaşma temasını işlediği özentisi hayatla gelir arasındaki dengesizlik yüzünden bir ailenin çöküşü anlatılmıştır.• Sözde Kızlar Peyami Safa’nın ilk romanıdır. Anadolu’da başlayan Kurtuluş Savaşı esere,fon olarak alınmış Mütareke döneminde İstanbul’daki yüksek tabakanın ahlak bozukluğubu fonun önünde işlenerek karşıt bir durum oluşturulmuştur.• Dokuzunca Hariciye Koğuşu Peyami Safa’nın ruh çözümlemesi romanıdır. Diğerpsikolojik romanlar gibi basit bir olay üzerine kurulmuştur. Bacağındaki kemik hastalığıyüzünden iyi bir bakım görmesi gereken on beş yaşındaki çocuğun anıları biçimdedüzenlenen roman, otobiyografik roman özelliği de taşır.• Ayaşlı ve Kiracıları Memduh Şevket Esendal’ın romanıdır. Cumhuriyet’in ilk yıllarınınAnkara’sını anlatan romanda Türkiye’nin çeşitli tabakalarından gelmiş insanların hayatlarıanlatılır.• Huzur Ahmet Hamdi Tanpınar’ın romanıdır. Olay ve karakter romanı olmaktan çok, karışıkruh hallerini tasvir eden bir yaşantı romanı olan eser, yer yer yazarının özel yaşamınıyansıtır. Türk toplumunun girdiği uygarlık krizinin Doğu-Batı sorunsalı içinde ele alındığıeserde İstanbul’un tabiat, tarih ve kültür güzelliklerine önemli yer verilir.• Saatleri Ayarlama Enstitüsü Ahmet Hamdi Tanpınar’ın romanıdır. Saat düşkünü ikiarkadaşın, kurdukları Saatleri Ayarlama Enstitüsü çevresindeki gerçek-hayal arasındakiyaşamlarını anlatan romanda yazarın asıl amacı, iki uygarlık arasında bocalayantoplumumuzun yanlış tutumlarını alaycı bir tarzda eleştirmektir.• Devlet Ana Kemal Tahir’in Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş yıllarını romanlaştırdığıeseridir.• Yorgun Savaşçı Kemal Tahir’in Kurtuluş Savaşı’nı konu alan romanıdır. İşgal altındakiİstanbul’da başlayan hareketli olaylar, bunalımdan kurtulmak isteyen yorgun savaşçılarınAnadolu’ya geçmeleriyle gelişir. Mustafa kemal saflarına katılmalarıyla Kurtuluş Savaşı’nımüjdeleyen milli bir güven duygusu içinde sona erer.• Fahim Bey ve Biz Abdülhak Şinasi Hisar’ın romanıdır. Eserde, kendi hayal dünyasındamutlu bir yaşam süren fakat çevresindeki insanların kaçık güzüyle baktıkları Fahim Bey’inbüyük bir iş hanında yazıhane tutması dosyalar, defterlere gömülerek hayali yazışmalardüzenlemesi anlatılır.• Üç İstanbul Mithat Cemal Kuntay, bu romanında Abdülhamit, Meşrutiyet ve Mütarekedönemlerinin İstanbul’unu anlatır.• Küçük Ağa Tarık Buğra’nın kurtuluş savaşını konu alan eseridir. Padişah’a bağlılığıgüçlendirmek için Akşehir’e gönderilen İstanbullu Hoca, Kuva-yi Milliyecilerin kendisiniöldürmek istemesi üzerine çetecilere karışı ve Küçük Ağa adıyla anılır. Çolak Salih’letanıştıktan sonra padişah yanlısı tutumunu bırakarak Kuva-yi Milliye hareketini destekler.• CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATI SANATÇILARI• AHMET HAMDİ TANPINAR 1901-1962• * Hece ölçüsünü şiirimize en iyi uygulayan şairimizdir. Bugün 27 Mart Dünya Tiyatro Günü! Kitap Ayracı olarak, Türk tiyatrosundan 10 özel eser ve yazar ile kutluyoruz. Dönemin Uluslararası Tiyatrolar Birliği ITI Başkanı Arvi Kivimaa, önce Helsinki, sonra da Viyana’da yapılan dokuzuncu ITI konferansında ortaya çıkan “tiyatro günü” fikri, İskandinav ülkelerinin de desteğiyle 1961’de hayata geçirildi. 1962’de Paris’te açılan “Uluslar Tiyatrosu”nun günü olan 27 Mart da, dünya çapında çeşitli etkinliklerle ve bildirgelerle kutlanmaya başlandı. İlk bildirge, 1962’de Jean Cocteau tarafından yazıldı. EKREM REŞİT REY - LÜKÜS HAYAT 1950’de Ömer Lütfi Akad’ın yönetiminde sinemaya uyarlanan eser, 1985’te Haldun Dormen yönetiminde yeniden sahnelendi. Günümüzde Haldun Dormen, Suna Pekuysal ve Zihni Göktay ile anılan oyun hala sahnelenmektedir. Türk toplumunun Batı ile yüzleşmesini sahneye taşıyan bu oyunu, Ekrem Reşit Rey, 1930’larda yazdı ve oyun ilk kez 1933’te sahnelendi. Türk operetleri arasında en ünlüsü olan eser, külhanbeyi görünümlü hırsız Rıza’nın bir kostümlü baloda Zonguldaklı Rıza Bey sanılması ve kendisini lüks hayata kaptırmasını anlatır. HALDUN TANER – KEŞANLI ALİ DESTANI Haldun Taner’in 1962’de yazdığı bu eseri, Gülriz Sururi – Engin Cezzar Topluluğu 1964’te sahneledi. Kapalı gişe oynayan oyunu, aynı yıl Atıf Yılmaz da sinemaya uyarladı. Büyük bir kentin “Sinekli” olarak bilinen gecekondu mahallesinde geçen oyunda kahramanımız Ali. Sevgilisi Zilha’nın dayısını öldürmekten 4 yıl hapis yatan, yokluğunda adına destan yazılmış, Keşanlı Ali… Çamur İhsan’ı gerçekten öldürüp öldürmediği bilinmez, ancak mahalleli tüm umudunu Ali’ye bağladığından olmasını istediği gerçeğe inanır. CEVAT FEHMİ BAŞKUT – PAYDOS Yazarın 1947’de yazdığı eser, ilk kez 1948-1949 sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosu’nda sahnelendi. Paydos, yurt dışında oynanan ilk Türk oyunu oldu. 1968’de Ülkü Erakalın tarafından sinemaya uyarlandı. Öğretmenin toplumdaki özel yerini kaybettiği dönemde, kendini öğrencilerine adayan bir öğretmeni konu alan oyunda, iftiralara maruz kalan öğretmen bakkallık yapar. İçinde tükenmeyen öğretmenlik aşkı ile hayali çocuklarına hayali bir ders verir… AZİZ NESİN – TOROS CANAVARI Nesin’in ilk baskısını 1957’de yaptığı öykü kitabından tiyatroya aktarılan oyun, yazarın deyimiyle izahı olmayan şeylerin mizahı yapıldığını gösteriyordu. Daha sonra Kemal Sunal’ın renkli oyunculuğu ile sinemaya da uyarlandı. Nuri Sayaner, bir mülayim memur emeklisi… Geçim sıkıntısı geçen aile, ev sahibine karşı kazandığı davanın sonunda, ev sahibi apartmanı onlara zindan eder. Yıllardır aranan azılı katil “Toros Canavarı”nın Nuri Bey olduğu düşünüldüğünde ise, herkesin kaderi değişir… AHMET KUTSİ TECER – KÖŞEBAŞI 27 Aralık 1947’de perdelerini ilk kez açan, Devlet Tiyatroları’nın ilk sahnesi Ankara’daki Küçük tiyatronun açılış oyunu olan Köşebaşı, uzun yıllar Devlet ve Şehir Tiyatroları’nda sahnelendi. “The Neighbourhood” adıyla İngilizceye çevrildi ve Amerika’da da sahnelendi. Rüstempaşa semtinde, yol geçeceği için bazı evlerin yıkılacağı gündeme gelir. Mahallenin girdiği değişim sürecinde, insanların öncesi ve sonrasında yaşadıkları aktarılır. RECEP BİLGİNER – İSYANCILAR Epik havasıyla yılın en beğenilen oyunlarından olan İsyancılar, ilk kez 1964’te, İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahnelendi. Sinemaya da uyarlandı. Anadolu köyünde geçen oyunda, toprağı az olan köylü, öğretmenin uyarıları ile hazineye ait toprağın kendisine dağıtılması için müracaat eder. Ancak bu sefer de muhtar yollarına taş koyar… TURGUT ÖZAKMAN – FEHİM PAŞA KONAĞI İkinci Meşrutiyet’in arifesinde, Abdülhamit’n son günlerinde geçen Fehim Paşa Konağı, 1979’da, Özakman’a Büyük Ödül kazandırmıştı. Eski kabadayı Rasim Baba’nın oğlu Yusuf, gölge oyunu ile ilgilenmektedir. Oğlunun bu ilgisinden rahatsız olan Rasim Baba, onun da kendisi gibi Fehim Paşa’ya bağlı ünlü bir kabadayı olmasını ister. Oğlunu konağa götürdüğünde hayalleri yıkılır. Çünkü Yusuf, konakta kadınları eğlendirmek için bizzat Fehim Paşa tarafından gölge oyuncusu olarak görevlendirilir. Üstüne bir de paşanın kızına aşık olur… MUSAHİPZADE CELAL - İSTANBUL EFENDİSİ Musahipzade Celal bu oyunu 1914’te yazdı. Oyun ilk kez 1917’de sahnelendi. Türk tiyatrosu klasikleri arasında yer alan eser, ayrıca etnik unsurlar da içermektedir. Savleti Efendi, bir “İstanbul Efendisi”dir. Kızı Esma’yı evlendirmek istemektedir. Ancak yöntemleri ve karışan işler süreci traji-komik hale getirir. NAMIK KEMAL – VATAN YAHUT SİLİSTRE Namık Kemal, ilk tiyatro eseri olan Vatan yahut Silistre’yi 1872’de yazdı. Kemal’in adıyla anılan bu eser, yazarın en fazla tartışmalara maruz kalmış eseridir. Romantik tiyatronun ilk örneklerindendir. 1853’te Osmanlı ve Rusya arasında başlayan Kırım Savaşı’nda, Zekiye, duyduğu aşkla, orduya gönüllü olarak katılan İslam Bey’in peşinden gider. Zekiye, erkek kıyafeti giyerek Adem adıyla gönüllülerin arasına katılır… SADIK ŞENDİL - KANLI NİGAR Sadık Şendil’in yazdığı Kanlı Nigar, ilk olarak Mehmet Muhittin Sevilen tarafından bir Karagöz-Hacivat oyunu olarak kaleme alındı. İlk kez sahnelendiğinde başrollerinde Münir Özkul ve Altan Karındaş vardı. Bu oyunda İsmail Dümbüllü, kavuğunu Münir Özkul’a devretti. 1968 ve 1981’de iki kez sinemaya uyarlandı. Kanlı Nigar’ın bir yangında evi yanar. Sermaye kızlarıyla bir ev arar ve Kavuklu, ona bir ev bulur. Yaşamı boyunca erkeklerden çok çeken Nigar, onlara tuzaklar kurar ve düştükleri zor durumlarla eğlenir. “Kadının fendi, erkeği yendi” düşüncesi eğlenceli bir dille anlatılmaktadır. Damla Karakuş Instagram biyografivekitap Edebi Akımlar Bildiğimiz üzere edebiyatımız tarihsel süreçte hepsi birbirinden farklı birçok alt gruba ayrılmıştır . Peki neden bu kadar farklı grup oluştu ? Çünkü sanat anlayışları farklıydı , hayat görüşleri farklıydı bu sebebten dolayı sanatçılarımız farklı sanat akımları oluşturmuşlardır. Sanat akımını kısaca şöyle açıklayabiliriz ;Sanatta görüş, duyuş, anlayış bakımından yenilikler ortaya koyan, farklılık gösteren harekete “sanat akımı” denir. Peki bu akımlar nelerdir? Bu yazımızda akımların özelliklerini ortaya çıkışını ve temsilcilerini inceleyeceğiz. Yazımızdaki akımlar şunlardır; Hümanizm İnsancılıkKlasisizm KuralcılıkRomantizm CoşumculukRealizm GerçekçilikNatüralizm DoğalcılıkParnasizm Şiirde GerçekçilikSembolizm SimgecilikEmpresyonizm İzlenimcilikFütürizm GelecekçilikDadaizm KurasızlıkSürrealizm GerçeküstücülükEkspresyonizm DışavurumculukEgzistansiyalizm VaroluşçulukModernizmPostmodernizm Hümanizm İnsancılık Hümanizm’in genel anlamı; “insanlık aşkı, insaniyete muhabbet, insancıllık/insancılık; insanı, renk, ırk, din ve mevkiini dikkate almadan sevmek, onun hayrını düşünmek özel anlamı; “Rönesans çağında Eski Yunayı ve Lâtin edebiyatına dönüp ona değer veren, tanıtan, araştıran öğreti”; felsefî anlamı ise; “insanî değerlerin savunulmasını esas alayı dünya görüşü”; “Genel olarak, akıllı insan varlığını tek ve en yüksek değer kaynağı olarak gören, bireyin yaratıcı ve ahlâkî gelişiminin, rasyonel ve anlamlı bir biçimde, doğaüstü alana hiç başvurmadan, doğal yoldan gerçekleştirebileceğini belirten ve bu çerçeve içinde insanın doğallığını, özgürlüğünü ve etkinliğini ön plâna çıkartan felsefî belirtileri XIV. yüzyılın başlarında İtalya’da görülmeye başlayan hümanizm ve Rönesans, asıl gücüne XV. yüzyılda ulaştı ve XVI. yüzyılın sonuna kadar da varlığını asıllı Dante 1265-1321, Petrarca 1304-1374 ve Boccacio 1313-1375, hümanizm ve Rönesans’ın ilk müjdecileridir. Söz konusu üç şahsiyet, kendilerini Antik Çağ’a bağlayan, ama yüzyıllar önce kopmuş bulunan kültür ve sanat köprüsünü yeniden kurmaya ve böylece hümanist düşünce ve Rönesans hareketini başlatmaya muvaffak sonra XV. yüzyılda İspanya, Portekiz, Fransa, İngiltere ve Almanya’ya sıçrayan hümanizm ve Rönesans, bu ülkelerde de birbirine çok yakın anlayış içinde hayat bulmuştur. Hümanizmin Özellikleri Hümanist sanatkâr, Antik Yunan ve Lâtin kültür ve sanatına dönerek onu kendine örnek sanat/edebiyatın asıl konusu insandır. Elbette bu insan, evrensel insandır. Hümanistlere göre, doğuştan birtakım zaaflara sahip olan insan, eğitimle belli bir ruh-beden dengesine ulaşabilecek potansiyele sahiptir. Zira insan, bir Tanrı melekesi olan akla sahip ve bu aklı sayesinde Tanrı’ya en yakın varlıktır. Bu sebeple o sorumluluk sahibidir, iyi insan, inançları ile aklı arasında bir denge kurabilmiş; iradesini Tanrı iradesinin emrine verebilmiş amacı, insanı cennetteki kusursuzluğuna doğru millî değil evrensel konuları esas sanat/edebiyat, büyük ölçüde aristokrattır. Sanatkârların büyük bir kısmı asilzade ve için sanat anlayışı ile eserlerini çok biçime önem verirler. Temsilcileri Hümanizm akımının dünya çapındaki temsilcilerinin başında Dante, Montaigne, Boccacio, Rabelais, Petrarca, Cervantes ve W. Shakespeare gelmektedir. Ülkemizde ise hümanizm akımının temsilcileri; Sabahattin Eyüpoğlu, Nurullah Ataç ve Vedat Günyol’dur. Ayrıca ülkemizde bilinen en büyük hümanist ise Yunus Emre’dir. Lakin Yunus Emre, hümanizm akımı ile ilgilenmemiştir. Onun insanlığa olan sevgisinin kaynağı tasavvuf edebiyatından kaynaklanmaktadır. Klasisizm Kuralcılık Fransa’da ortaya çıkan bir edebiyat akımı olan klasisizm, daha çok şiir ve tiyatroda etkisini göstermiş bir ilanıyla birlikte Avrupa’da günlük yaşamda ve sanatla kültür alanında önemli gelişmeler yaşanmış, kilisenin dinî baskısı, sanatın ve sanatçıların üzerinden kalkmaya iç kargaşalar, 17. yüzyıl Fransa’sında yerini dinginliğe bırakır. Kilise ve derebeyliklerin direnişi iyiden iyiye tabaka da saraya bağlanmayı kabul eder. Böylece siyasi alanda bir düzen, kurallara bağlılık oluşur. Bu düzen, edebiyat alanında da kendini ve dilin kurallarını belirlemek üzere Fransız Akademisi felsefesi de sanatçıların üzerinde olumlu bir etki meydana ve Latin geleneğine bağlı bir edebiyat akımı olan klasisizmin estetiği, eski Yunan ve Latin edebiyatı dönemine ait başyapıtlarla oluşturmuş, yeniden doğuş diye adlandırılan Rönesans döneminde gelişmiştir. Bu akımın kurucusu olarak kabul edilen Boileau “Aklı seviniz, yapıtlarınız değerini akıldan alsın.” sözüyle klasisizmin felsefesini ortaya koymuştur. Klasisizmin Akımının Özellikleri Duygusallığı ikinci plana atıp akıl ve sağduyuya önem insan tabiatını esas alırken olayların ve konunun gerçeğe benzer olmasına dikkat etmek konu ve olaylar herkesin kabul edeceği şekilde akımının en önemli özelliklerinden biri de sanatçının kesinlikle kendi hayatından, duygularından, düşüncelerinden, acılarından Yunan ve Latin edebiyatını örnek sanatçılar, kurallara sıkı sıkıya bağlı türün kendine özgü kuralları türün özelliği diğer türde kullanılamaz ya da farklı türler aynı eser içerisinde akımı sonucu Trajedi ve Komedi türleri ortaya önemli değildir; önemli olan, konunun işleniş sokak dili değil, seçkin çevrelerin dili yalın bir biçimde hep soylu tabakadan seçen klasikler, eserlerinde kaba ve çirkin sözlere yer vermemişlerdir. Klasisizmin Temsilcileri Boileau şiirLa Fontaine fablRacine, Corneille trajediMoliere komediMadame de La Fayette romanLa Bruyere karakterleriyleBossuet hitabetMalherbeşiir Türk edebiyatında klasisizmin temsilcileri Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey klasisizmin edebiyatımızdaki temsilcileridir. Romantizm Coşumculuk Klasisizme tepki olarak doğan sonlarında ortaya çıkan 19. yüzyılda etkisini gösteren bir edebiyat DönemiKlasisizm akımının ortaya koyduğu sağduyu ve akıl ilkesi bilimsel ve sanatsal gelişmeyi hızlandırmıştır. J. J. Rousseau, Montesquieu gibi felsefeciler, katı kurallara bağlı sistemle düşünce yönünden çatışma içine felsefeciler, insan hakları, özgürlük, adalet gibi konuları halkın gündemine sokmayı başarmıştır. Sonunda bu düşünceler meyvesini vermiş ve 1789’da Fransız İhtilali sonra derebeylik ve aristokrasi çökmüş; soylulara karşı yeni bir yapılanma burjuva oluşmuştur. Bu gelişmelerden sonra da yeni duygu, düşünce ve idealleri anlatmayı amaçlayan, sanatın ve sanatçının kurallardan kurtulup özgürleşmesini savunan romantizm akımı en önemli özelliği klasisizme tepki olarak doğuşudur. Klasik öğretinin bütün kuralları romantizmle birlikte yıkılmış, Latin ve Yunan edebiyatlarının etkisi iyice zayıflamıştır. Bu akım, Victor Hugo’nun “Hernani’ adlı oyunuyla bir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır. Romantizmin Akımının Özellikleri Akıl ve sağduyu yerine duygulara yer temalı eserler çok insanı merkeze almışlardır. İnsanı sadece aklıyla değil hayal gücüyle, sezgisiyle, duygularıyla yani bütün benliğiyle ele duygusallığı hüzünlü ve hayata karşı ve kendi iç dünyasına kötümser bir ruh haliyle baharın yeşilliğinden çok sonbaharın sararmış yapraklarını; yaşama sevinci veren türkülerden çok akşamın hüzünlü ezgilerini sanatçılar, eserlerinde kişiliklerini gizlemezler, olaylarla ilgili görüşlerini açıkça ortaya kahramanlar ya çok iyi ya da çok kötüdür ve romanlarda iyi-kötü çatışması vardır. Ayrıca romantizmde her sınıftan insan eserlerde kendine yer ölüm, tabiat, belli başlı konular olarak dikkat edebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine, günlük konuşma dilini kullanmayı her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak ilk eserler tiyatro alanında verilir, ancak daha sonra roman ön plana tiyatroda, klasik tiyatroda bulunan üç birlik kuralı milli bir akımdır. Eserlerinde kültürel değerlerine, halk edebiyatına, folklora, mahalli ve milli renklere yer gerek manzum gerek mensur eserlerde tasvire geniş yer vermişlerdir. Romantizmin Temsilcileri Vıctor RousseauGoetheSchillerLamartineAleksandre DumasVoltairePuşkin Türk edebiyatında romantizmin temsilcileri Tanzimat edebiyatı dönemindeki ürünlerin çoğunluğu Romantizmin etkisiyle kaleme Kemal Roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat İlk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem ŞiirleriyleAbdülhak Hamit TiyatrolarıylaZiya Paşa Şiirleriyle Realizm Gerçekçilik ikinci yarısında romantizme tepki olarak ortaya çıkmış bir sanat yüzyılda bilim alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bilim adamlarının yaptıkları gözlemler ve deneyler, bilimin gelişmesine büyük katkılarda alanda yalnızca gözlenenlere, yani gerçeğe önem verilmesi, Auguste Comte’un Pozitivizm felsefesinin, insanın sadece gördüğüne inanması gerektiğini savunmasının edebiyata da yansıması olmuştur. Böylece Pozitivizmin de etkisiyle realizm akımı doğmuştur. PozitivizmModern bilimi temel alan; batıl inançları, metafizik ve dini, insanlığın ilerlemesini engelleyen bilim öncesi düşünce tarzlarını reddeden dünya görüşüdür. Realizmde, duygu ve hayaller yerini, toplum ve insan gerçeklerine bırakır. Konular gerçekten alınır. Yaşanan ve gözlenen gerçek bütün çıplaklığıyla anlatılır. 1857’de Gustave Flaubert’in kaleme aldığı “Madame Bovary” adlı romanla, realizmin, romantizm karşısında üstünlük sağladığı kabul edilmektedir. Bu roman ilk büyük realist roman sayılır. Realizmin Akımının Özellikleri Gerçekler ön plandadır. Realist sanatçılar, eserlerinde yaşamın gerçeklerini dile eserlerinde romantikler gibi tesadüflere, olağanüstülüklere, mucizelere, hayali olanlara,soyut düşüncelere yer inandıkları gerçek anlayışına uygun bir biçimde kaleme alabilmek için malzeme, bilgi, belge toplayabilmek düşüncesiyle gözleme sanatın konusu ve amacı, çağdaş sosyal insan ve toplum hayatının objektif bir biçimde sanat eserine toplumun her katmanında ve her ortamında yaşanan hayatı, bu hayatın her türlü insanını ön yargısız eserlerinde mekan ve çevre tasvirine oldukça fazla yer vermişlerdir. Çünkü mekan ve çevrenin insan ruhu üzerinde etkili olduğunu düşünmüşlerdir. Realistlerin yaptıkları tasvirler romantikler gibi tasvir için tasvir değildir. Tasvirler, o mekanda yaşayan insanların karakterini , kültürünü, ekonomik durumunu, iç dünyasını yansıtmakta ciddi bir işleve sanatçılar eserlerinde kişiliğini gizlemiş objektif sanatçılar hiçbir şekilde eserlerinde olayın akışını konusu günlük hayatta her zaman rastlanabilecek veya yaşanabilecek olaylardan romanda olaylar çok sağlam sebep-sonuç ilkesi dahilinde gelişmiştir. Yani determinizm ilkesine yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaçları yoktur; onlar gözlem, araştırma ve belgelere dayanarak, yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı biçim, dil ve üsluba büyük önem roman ve hikâye ön plana çıkmıştır. Realizmin Temsilcileri StendhalHonore de BalzacG. FlaubertE. HemingwayLev TolstoyDostoyevskiA. ÇehovGogolM. Gorki Türk edebiyatında realizmin temsilcileri Recaizade Mahmut Ekrem Araba SevdasıSami paşazade Sezai SergüzeştNabizade Nazım KarabibikHalit Ziya Uşaklıgil Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık HayatlarYakup Kadri Karaosmanoğlu Kiralık Konak, Yaban…Memduh Şevket Esendal Ayaşlı ve KiracılarıReşat Nuri Güntekin RomanlarıylaRefik Halit Karay Romanları ve hikâyeleriyleSait Faik Abasıyanık Roman ve hikâyeleriyle Natüralizm Doğalcılık sonlarında Fransa’da ortaya çıkmış bir sanat kurucusu olarak Emile Zola kabul realizmin daha ileri düzeye ulaşmış biçimi de doğayı anlatırken deney yöntemine başvurması nedeniyle realizmden ayrılır. Natüralistler kişi ve olaylara, bir bilim adamı gözüyle yaklaşırlar. Natüralizmin Akımının Özellikleri Eserlerinde deneysel gerçekliğe bağlı kalarak eserlerini göre sadece gözlem yetersiz kalmaktadır. Gözlemde olaylara dışarıdan müdahale söz konusu değildir. Bu sebeple gözlemci pasiftir. Halbuki deneyci aktiftir. O, gözlemci gibi olayları sadece dışarıdan seyretmez;olayların oluşumuna bizzat müdahele eserlere kişiliğini dahil etmemişler; objektif sanatçıların temel konusu insan ve insanı ele almada onun fizyolojik yapısı, irsiyeti, yaşadığı çevre ve aldığı eğitimi öne çıkartırlar ve bu çerçevede insan gerçeğine ulaşmaya çalışırlar. Mekan tasvirlerine eserlerinde çok yer verirler. Realizm akımından da ileri giderek sayfalarca mekan tasviri ki bu tasvirler boş tasvir değil roman kahramanlarının maddi ve manevi durumunu öğrenmek için yapılan edebiyatta genel ve koyu bir kötümserlik söz konusudur. Her türlü manevi, ruhi, ahlaki değerlerin reddi;toplumun kurumlarına olan inançsızlık; insanın irade hürriyetini inkar gibi hususlar natüralistleri kötümser toplum içindir anlayışıyla eserler kaleme konusunda realistler kadar titiz değildirler. Roman ya da hikaye kahramanlarını kendi ağız özellikleriyle ve sade bir dil çok büyük açıda roman türüyle sınırlı kalmış bir sanatçılar, insanın fizyolojik özellikleri üzerinde durur; insanı soyaçekim ve genetik özellikleriyle ele alırlar. Çünkü kişinin sahip olduğu erdemlerin soylarından geldiğine inanırlar. Natüralizmin Temsilcileri Emile ZolaAlphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt Kardeşler Türk edebiyatında natüralizmin temsilcileri Türk edebiyatında bu akımın ilk izleri Tanzimat dönemi sanatçısı Nabizade Nazım’da görülür. Edebiyatımızda natüralizm akımına en yakın eserleri veren sanatçı Hüseyin Rahmi Gürpınar’dır. Ancak Gürpınar, eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi yönünden natüralistlerden ayrılır. Parnasizm Şiirde Gerçekçilik ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak doğan bir şiir akımıdır. 1886 da “Parnas” adlı derginin yayınlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Parnasizm, bir anlamda realizmle natüralizmin şiire yansımış parnasizmin kurucusudur. Parnasizmin Akımının Özellikleri Şiirlerde objektiflik hakimdir. Sanatçılar kendi duygu ve düşüncelerini esere başka ifadeyle şiir öznel değil nesnel ifadeleri aşk konusunu hiç işlememişlerdir. Eserlerinde dış dünyanın, tabiatın ve varlıkların sahip oldukları güzellikleri nesnel bir biçimde ifade bir başka konusu ise herkese ait olan evrensel biçim mükemmelliğinenazım şekli,nazım birimi,mısra,kafiye, ölçü önem vermişlerdirSanat sanat içindir anlayışı ve realizmde olduğu gibi parnasizmde de kötümserlik dış yapısı, sözcüklerin sıralanışı, seslerin uyumu, ritim ön plandadır. Bu yüzden parnas sanatçılar, ölçü ve uyağa çok önem Eski Yunan mitolojisine büyük hayranlık duyarlar. Dolayısıyla ele alınan bazı konular klasisizmle benzerlikler şiirlerini daha çok “sone” tarzında yazmışlardır. Parnasizmin Temsilcileri GautierLisePrudhommeJ. Maria de HerediaBanvilleCoppee Türk edebiyatında parnasizmin temsilcileri Parnasizm Türk edebiyatına Servet-i Fünun döneminde izleri Cenap Şahabettin’de olsa da bu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikret’te görülür. Kimi yönleriyle Yahya Kemal de bu akımdan izler taşır. SembolizmSimgecilik sonlarında Fransa’da parnasizme tepki olarak ortaya akım, 20. yüzyıl edebiyatını önemli ölçüde 19. yüzyılın son çeyreğinde Batı şiirinde hakim olan bir sanat Mallarme ve Varleine sembolist şiirin ilk örneklerini kaleme almışlardır. Hazırlık Dönemi Realizm ve natüralizmin etkisiyle Fransız edebiyatında aşırı gerçekçi bir ortam ilerlemeler, makineler, yeni buluşlar insanoğlunu mutlu kılma şöyle dursun, bir bunalımın eşiğine 1870 bozgunu Fransa’daki bu karamsarlığı büsbütün kuşak da bu bunaltıcı ortamı değiştirmek için bazı siyasal ve toplumsal girişimlerin gerekliliğini öne sürmeye başlar. Bu gereksinim sanat içinde ortaya atılmaya, tartışılmaya başlar. İşte bu tartışmaların sonunda sembolizm olarak da adlandırılan sembolizm, hem gerçeği gösteren hem de onun sınırlarını aşma isteğine cevap veren bir sanat akımıdır. Sembolizmin Akımının Özellikleri Sanat sanat içindir anlayışıyla eserle kaleme anlayışına farklı bir bakış açısı dünyada gerçekliğin kişiden kişiye değiştiğini öne sürerler. Gerçekliğin sanatçıda bıraktığı değeri eserlerinde düşüncelere değil, duygulara seslenmelidir çünkü şiir bir şey anlatmak için kelimelere semboller yüklemişler, böylelikle şiirin daha işlevsel olduğunu anlam kapalılığını esas almışlardır. Şiirden herkes kendine göre bir yorum çıkarması gerektiği düşündükleri için anlam kapalılığına yer musikiye yakın bir tür olduğunu düşünmüşlerdir. Birbiriyle uyumlu kelimelere yer vererek şiirde musikiyi yakalamaya konuları melankoli, hüzün ve karamsarlık en fazla işledikleri daha çok serbest nazım türleriyle şiir yazmışlardır. Sembolizmin Temsilcileri BaudelaireRimbaudMallarmePaul ValéryVarleineEdgar Allen Poe Türk edebiyatında sembolizmin temsilcileri Bu akımın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettin’dir. Ancak bu akımın en başarılı örneklerini Ahmet Haşim vermiştir. Empresyonizm İzlenimcilik Edebi Akımlar Kapsamlı Konu Anlatımı yazımıza Empresyonizm ile devam edelim. sonlarında Fransa’da resim alanında görülmüş, daha sonra edebiyat ve müzikte de etkili olmuş bir olarak da adlandırılan bu akımda sanatçılar, çevresindeki varlıkları değil, bunların kendilerinde bıraktığı izlenimleri aktarır. Empresyonizmin Akımının Özellikleri Dış dünyanın sanatçıda bıraktığı izlenimleri şekle ve kafiyeye önem sanat içindir anlayışıyla eserler her şeyden önce özgürlüğün sembolüdür. Özellikle empresyonist ressamlar, alışılmış hiçbir kurala bağlı kalmamışlardır. Böylece empresyonist resimde renklerin özgürlüğü sağlandığından sistemsiz bir coşkunluk vardır. Empresyonizmin Temsilcileri MonetSisleyCezanne Türk edebiyatında empresyonizmin temsilcileri Türk edebiyatında Ahmet Haşim empresyonizmden etkilenmiştir. Fütürizm Gelecekçilik başlarında İtalya’da ortaya çıkmış bir sanat akımıdır. İtalya’da ortaya çıkan bu akım, daha sonra tüm Avrupa’ya modern yaşantının verdiği heyecanlardan doğan bir edebiyat akımıdır, yenileşmenin tüm olanaklarına açılan bir yönelmedirBu akımın öncüsü İtalyan şair, romancı, oyun yazarı ve yayın yönetmeni Filippo Tommaso Marinetti’ 1909 da Paris’te “Le Figaro” gazetesinde yayımladığı “manifesto futurisita” Fütürizm Bildirisi, fütürizmin bildirişidir. Bildiride, “Bizler müzeleri, kütüphaneleri yerle bir edip ahlakçılık gibi bütün yararcı korkaklıklarla savaşacağız.’ ifadeleri yer almaktadır. Bu, geçmişin bütünüyle reddi anlamına gelmektedir. Aynı bildiride. “Biz dünyadaki gerçekten sağlıklı tek şeyi, yani savaşa ve ölüme götüren güzel düşünceleri yüceltiyoruz.” sözleri, siyasal alanda o dönemde gelişen faşizmden yana bir tavrın da açık göstergesi olmuştur. Süratin hızın üstünlüğünü iddia ve ilan eden Marinetti, bir yarış arabasının, Yunan heykelinden daha güzel olduğunu belirtmiştir. Fütürizmin Akımının Özellikleri Fütüristler, geleneksel tema ve şekilleri bir yana bırakarak, modern çağın, tekniğin, makine gücünün şimdide sağladığı ve gelecekte sağlayacağı bolluğu, refahı, huzuru geçmiş-şimdi-gelecek ve bunlara ait duygular aynı anda verilmeye ve kafiyeyi şiirden yüzden fütürizmde serbest tarzda yazılan şiirler ön plana şiirde duyguların yerini makine ve fabrika gürültüleri ayrıca savaş, kavga gibi saldırgan hareketleri içeren konuları ele mantıklı cümleler kurmayı reddeden fütüristlerin parolası, “sözcüklere özgürlük”tür. Fütürizmin Temsilcileri MarinettiMayakovski Türk edebiyatında fütürizmin temsilcisi Nazım Hikmet Ran Dadaizm Kuralsızlık Edebi Akımlar Kapsamlı Konu Anlatımı yazısı Dadaizm ile devam ediyor. Dadaizm, 1916’da İsviçre, Fransa ve Amerika’da hemen hemen aynı zamanda Larousse sözlüğünü rastgele açmış bulduğu “dada” kelimesini akımın ismi yapmıştır. Dada, Fransızca’da “oyuncak tahta at” anlamına Dünya Savaşının ardından kurulan bir akım olduğundan dönemin karamsarlığı dadaistlere de yansımıştır. Dayandığı temel görüşler dayanaksız olduğu için çok kısa bir süre 1916-1922 varlığını sürdürebilmiştir. Dadaizm Akımının Özellikleri Şiiri, tamamıyla serbest çağrışımlara çok büyük ölçüde yeni ve şaşırtıcı imajlar şekle hiç önem bilinen manaları dışında ve redife bir şiir dili oluşturmak istemişlerdir Dadaizmin Temsilcileri Tristan TzaraJean ArpRichard HülsenbeckMarcel JancoEmmy Hennings Dadaizm, edebiyatımızda rağbet görmemiş, sadece Mümtaz Zeki Taşkın’ın ve Ercüment Behzat Lav’ın birkaç şiirinde etkisi olmuştur. Sürrealizm Gerçeküstücülük başlarında André Breton tarafından Freud’un görüşlerine psikanaliz yöntemi dayanılarak açılan bir sanat bilgi ve esin kaynağı olan Freud’a göre, insanoğlunun dış dünyasından edindiği alışkanlıklar, istekler bilinçaltında toplanır. Bu istekler düş rüya, yarı rüya durumunda çözülerek ortaya çıkar. Sürrealistler. Freud’un bu görüşünü edebiyata uygulamışlar ve bir anlamda bilinçaltının, bilinç alanına olan egemenliğini Breton, sürrealizmle ilgili düşüncelerini şu sözlerle açıklar “Sürrealizm, bugüne kadar ihmal edilmiş olan bazı çağrışım biçimlerinin yüksek gerçekliği, rüyanın büyük kudreti, düşüncenin karşılıksız oyunu hakkındaki inanışa dayanıyor. Sürrealizm, diğer bütün ruhsal mekanizmaları tamamen ortadan kaldırmayı ve hayatın başlıca sorunlarının çözümünde onların yerini almayı amaç edinir.” Sürrealizm, 20. yüzyılın en önemli düşünce hareketlerinden biri sayılır. Günümüzün hemen bütün sanat kollarında bu akımın etkisi görülür. Sürrealizmin Akımının Özellikleri Şiirde aklı değil bilinç altını esas her türlü sanat kurallarına,ahlaki değer ve töreye hatta deneye karşı bunların hepsi aklın temel amacı, bilinçaltının gizli dünyasını serbest çağrışım yoluyla ifade sanatı aklın ürünü olmaktan çıkararak tesadüf ve otomatizmanın ürünü haline getirmiş otomatik yazıyı kullanmışlardır. Otomatik yazı zihninize gelen her kelimeyi mantık olsun ya da olmasın kağıda yazıda noktalama işaretlerine ve yazım kurallarına uyulma zorunluluğu şiirlerinde mizah ve alaya büyük önem hayat, toplum, insan ve olaylar karşısında alaycı bir tavır amaç çevremizi, hayatımızı, inançlarımızı oluşturan değer ve kurumların hakimiyetini;bunlardaki akıl mantık dokusunu komik, olağanüstü ve esrarlı şeyler bir aradadır. Amaç yine akıl-mantık dokusunu temel çağrışım tarzlarından biri de rüya insanın kendi iç dünyasına yönelme yani bilinçaltına yönelme ve bu dünyanın sırlarını yakalama imkanı bol imaj kullanmışlar, kapalı bir anlatıma yer vermişlerdir. Sürrealizmin Temsilcileri André BretonPaul EluardLouis AragonReverdyPerret Türk edebiyatında sürrealizmin temsilcileri Garip akımı şairleri Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat Horozcu bu akımdan etkilenmişlerdir Ekspresyonizm Dışavurumculuk Ekspresyonizm Dışavurumculuk, doğanın olduğu gibi temsili yerine, duyguların ve iç dünyanın ön plana çıkarıldığı 20. yüzyıl sanat akımı “insanların en gizli yönlerini açığa vuran bir anlatım” olarak açıklayabiliriz. Zaten “ekspresyon” Fransızcada “anlatım” anlamına göre şairin görevi dış dünyanın anlamsızlığına. ruhsuzluğuna bir anlam bir sanatçı, bir nesneyi bütün somut ilişkilerinden ayırmak, onu çıplak ve yalnız olarak, bireysel zihnin katışıksız bir ürünü olarak incelemek kendi öz sezişini anlatım olarak adlandırılan ekspresyonizmi ilk olarak Almanlar Dünya Savaşından sonra özellikle Alman resim ve sinemasında Van Gogh bu akımın öncüsü kabul edilir. Herwarth Waiden, Strindberg de bu akımın olarak da adlandırılan bu akım, empresyonizme olduğu gibi dış dünyadaki izlenimleri aktarmak değil, insanın iç dünyasında doğan duyguları anlatmayı amaçlamıştır. Ekspresyonizmin Akımının Özellikleri Ekspresyonizm, yeni bir gerçek anlayışı gündeme getirir. Bu gerçek ne realist ne natüralistlerin inandıkları maddenin ardındaki gerçek ne de sembolistlerin inandıkları maddenin ardındaki gizli göre gerçekçilik, sanatkarın ruhunda ve içinde nesnel değil nedenler ekspresyonizm dış dünyanın gerçekliğine değil, sanatkarın gerçekliğini esas amacı ve görevi, sanatkarın kendi iç dünyasını nedenler ekspresyonist dış dünyada bulamadığı mutluluğu kendi iç dünyasında iç dünyasında bulduklarıyla dış dünyayı gözleme önem veren bir sanatçı kendini dış dünyadan soyutlar. Dolayısıyla eserlerinde bireysel ve soyut konulara ve eğitici bir sanat anlayışına okuyucuyu eğlendirmek veya estetik vermek değil, onu sarsarak ve şaşırtarak içinde bulunduğu uyuşukluktan kurtarma ve ölçü ve uyağı bir şiir dili geliştirmişler, kullanılmayan kelimeleri kullanmaya ve tiyatro türlerinde etkisini toplumun gerçeklerine sırt çevirdiği için pek başarılı olamamışlardır. Ekspresyonizmin Temsilcileri O’NeilKafkaEliotJ. Joyce Egzistansiyalizm Varoluşçuluk Fransa’da ortaya çıkan bir felsefe olarak da bilinen bu akım, II. Dünya Savaşı’nın sonunda, Fransız yazarlarından J. Sartre tarafından özel bir edebiyat kolu olarak edebiyat kolu, insanın varlığı, hürlüğü, tek gerçek olduğu hâlde onu saran dünyayı bir türlü anlayamamaktan doğan umutsuzlukla bezginlik içinde hayatı tatsız, saçma bulması görüşüyle hareket başlatan sorulardan biri de şudur “Ben kimim? Bir birey olarak var olmamın bence anlamı nedir?” Bu soruya verilen cevap ise şöyledir “Bizi biz yapan, kararlarımızdır. Bizi biz yapan kendi benliğimizle aldığımız kararlarımızdır. Bu özel benlik, dünyaya bir defa gelir, başka kimsenin olamayacağı, yapamayacağı bir şeyi, olmak ve yapmak gücüdür. Egzistansiyalizm Akımının Özellikleri İnsanın hem kendine hem topluma karşı sorumluluk duygusu onun topluma katılması ve onu yönlendirmesi görevini kendini toplumdan toplumsal sorumlulukları insanın içinde bulunduğu bunalımlı, sıkıntılı, kararsız hali edebiyat karamsar ve bunalım dünya saçma ve iğrenç bir yerdir ve insanlar böyle saçma ve iğrenç yerde yaşadığından bunalım, sıkıntı, boşluk çok içeriğe önem sade ve anlaşılır bir dille insanın kendi varlığını sorgulamasını ister. Her insanın kendi iradesiyle biçimlendireceği bir geleceği akımda, insanı insan yapan, onun kendi kararlarıdır. Önemli olan gerçek, herkesin üzerinde birleştiği objektif gerçek değil, kişisel özgürlüğü son derece önemlidir. Zaten insan, özgür olmaya mahkumdur. Egzistansiyalizmin Temsilcileri Jean Paul SartreAlbert CamusAndre GideFranz Kafka Modernizm Modernizm; bilimsel, siyasal, kültürel gelişmelerle ve sanayi devrimiyle birlikte hareketlenen büyük toplumsal değişime eşlik eden zihniyetin tamamı için kullanılabilen bir terimdir. Sanat, mimari ve edebiyat alanında on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkmıştır. Yirminci yüzyılın ilk yarısında etkili olmuştur. Modernizm sözcüğü Latincede “şimdi” anlamına gelen modernus kelimesinden planda geçmişe karşı şimdiki zamanın yüceltilmesini ifade etmektedir. Temelde dayandığı fikir, geleneksel sanatlar, edebiyat, toplumsal kuruluşlar ve günlük yaşamın artık zamanını doldurduğu ve bu yüzden bunların bir kenara bırakılıp yeni bir kültür icat edilmesi gerektiğidir. Modernizmde geleneksel olanı şimdiye, güncele uydurma, geleneksel yapıyı ve anlatımı reddederek yeniyi ortaya çıkarma anlayışı vardır. Modernizmi Esas Alan Eserlerin Özellikleri Dil ve anlatımda geleneksel tekniklerin dışında arayışlara esas alan metinlerde alegorik anlatıma yer akışı tekniği geniş yer olanı yeniye uydurma çabası insanı çevreleyen toplumsal dünyayı yalın,saf bir biçimde anlatmaktan “şiirsel” ögeler ön çok boyutlu olduğu ve kavranması zor gerçeklerden oluştuğu eserlerde toplumdaki değer çatışmaları, bireyin bunalımları, karmaşık ruh hali, yerleşik değerlere isyan,yalnızlık, toplumdan kaçış, geleneksel değerlere başkaldırı, birey-toplum çatışması gibi temalar esas alan eserlerde olaydan çok, olayın birey üzerindeki etkisini esas alan eserlerle bireyin iç dünyasını esas alan eserler arasında insan psikolojisine yaklaşımı bakımından yakınlıklar bireyin iç dünyasında kronolojik bir zaman varken modernist eserlerde zamanda geriye gitmeler ileriye gitmeler esas alan eserler, varoluşçuluk akımından etkilenmiştir. Varoluşçuluğa göre, dünyadaki diğer varlıklardan farklı olarak önce var olan sonra ne olduğu belirlenen birey kendi özünü arar, kendisi olmaya çabalar, birey kendi özünü ararken kendisi olmaya çalışırken toplumla çatışır. Franz Kafka, Albert Sartre Türk edebiyatındaki modernizmin temsilcisi olan yazarlar Sait Faik Abasıyanık, Haldun Taner, Atilla İlhan, Yusuf Atılgan Bilge Karasu olmuştur. Orhan Pamuk, Adalet Ağaoğlu Oğuz Atay Postmodernizm Özellikleri Sorgulamak Hayata Bakış Bu akım, modenizmin getirdiği birçok yeniliği eleştirmişlerdir. Çünkü modernizm getirdiği ve savunduğu birçok şeyin savaşı yıllarında çürütüldüğü ve mantıklı yönlerinin kalmadığını savunmuşlardır. Ancak bu modernizmin getirdiği bu sorunlar sert bir şekilde eleştirilirken insanlara yeni çıkış yolları sunulur. Olmak Greenpeace hareketi bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bu hareket endüstriye karşı çıkacak kadar ileriye gitmiştir. 3. Küreselleşmeyi Savunmak Milli değerlere karşı olup küreselleşmeyi savunmak. 4. Gerçek Anlayışı “Gerçeklik” kavramına yeni bakış açısı getirmişlerdir. Onlara göre tartışılmaz ve evrensel bir gerçeğin olması mümkün değildir. Gerçek sandıklarımız gerçekliğin ancak bir parçasını oluşturur ve bu da yoruma her zaman açıktır. Çünkü gerçeklik kavramı beklentilere, önyargılara ve kültürlere göre değişkenlik gösterir. Bu bakımdan nesnel bir gerçeklik yoktur. 5. Geleneksel Sanata Sanat Anlayışlarına Karşı Olmak Savaşı sonrasında tüm dünyada geleneksel sanata/edebiyata karşı bir sert tavır başlamıştı. Postmodernistler bu durumu daha da ileriye taşıyıp alışılmış güzellik anlayışlarını yıkmıştır. 6. Tek Bir Dünya İçinde Çeşitliliği/Çoğulculuğu Savunmak Sanattaki tekliği, birliği eleştirmişler ve gerçekçi olanın çeşitlilik olduğunu savunmuşlardır. Örneğin geçmişte yer alan klasik sanatın izleri de günümüz popüler sanatın izleri de eserlerinde görülmektedir. Böylelikle sanat dünyasında alışılmış kalıpları yıkıp sanat içinde bir biçimsizliği savunmuş olurlar. 7. Dil ve Üslupta Alışılmışı Bozma Daha önceki özelliklere istinaden postmodernistlerin sanatta alışılmış kuralları yıktıklarını gördük. Dolayısıyla sanattaki bu kural tanımamazlık dil ve üslup özelliklerinde de kendini hissettirecektir. Dildeki alışılmış manalara karşı çıkıp sanat diliyle oynamışlardır. Onlara göre nasıl ki yaşamı anlamak ne kadar zor ve karmaşık ise bir eseri anlamak ve yorumlamak da o kadar uğraştırıcı olmalıdır. Bir eser okuyucuyu düşünmeye ve onun hakkında kendi yorumlarını yapmaya sevk etmelidir. Bizdeki temsilcileri Oğuz Atay, Orhan Pamuk, Pınar Kür, Yusuf Atılgan, Adalet Ağaoğlu, Latife Tekin, Bilge Karasu, Nedim Gürsel 23 Mart 2022

16 yüzyılda tiyatro alanında eser veren yazarlar